Tìm lối ra cho ngành nghề nông thôn

Được xem là một bộ phận quan trọng trong cơ cấu kinh tế ở khu vực nông thôn, những năm qua, ngành nghề nông thôn ở Khánh Hòa có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, do chưa có quy hoạch phát triển nên không tránh khỏi tình trạng manh mún, nhỏ lẻ và thiếu sức sống.

Được xem là một bộ phận quan trọng trong cơ cấu kinh tế ở khu vực nông thôn, những năm qua, ngành nghề nông thôn ở Khánh Hòa có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, do chưa có quy hoạch phát triển nên không tránh khỏi tình trạng manh mún, nhỏ lẻ và thiếu sức sống.

Gặp nhiều khó khăn

Hiện nay, toàn tỉnh có hơn 8.500 cơ sở sản xuất, kinh doanh về ngành nghề nông thôn, tạo việc làm thường xuyên cho gần 31.000 lao động, với mức thu nhập bình quân 3 triệu đồng/người/tháng. Trong đó, bao gồm các nghề truyền thống và nghề mới du nhập, tập trung vào các nhóm ngành nghề như: chế biến nông, lâm, thủy sản và muối hạt; đồ gỗ, mây tre đan, thủ công mỹ nghệ; gây trồng, kinh doanh sinh vật cảnh; khai thác, sản xuất vật liệu xây dựng… Tuy nhiên, theo ông Tào Anh Tuấn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong quá trình hội nhập và phát triển, đa số các sản phẩm từ ngành nghề nông thôn đang gặp phải sự cạnh tranh gay gắt của các mặt hàng khác. Một số ngành nghề đang gặp khó khăn vì thiếu nguyên liệu, vốn, đầu ra của sản phẩm nên chỉ phát triển cầm chừng, một số nghề thậm chí đã và đang đứng trước nguy cơ mai một rất lớn.

Theo đánh giá của cơ quan chức năng, các ngành nghề như: chế biến thực phẩm, nước mắm, chế biến hải sản, mây tre đan, sản xuất gạch ngói, đá chẻ, gây trồng và kinh doanh sinh vật cảnh… do đáp ứng được nhu cầu thị trường, thuận lợi về nguyên liệu nên phát triển tương đối ổn định. Hầu hết các ngành nghề khác đang đối diện với nhiều khó khăn. Đó là những ngành nghề mà sản phẩm làm ra còn hạn chế về khả năng cải tiến, mức độ đa dạng như: nghề chạm khắc đá, gỗ mỹ nghệ, hải sản mỹ nghệ… nên chỉ phát triển cầm chừng. Đặc biệt, có khá nhiều ngành nghề đã từng một thời phồn thịnh, hàng làm ra nhiều, thị trường tiêu thụ mạnh. Nhưng do nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng thay đổi dần theo hướng bất lợi, nên sản phẩm của các nghề này bán ra rất ít, hoặc chỉ bán được vào một thời điểm nào đó trong năm. Đó là những nghề như: đúc đồng, gốm sứ, chiếu cói…

Có một thực tế, nhiều sản phẩm từ các ngành nghề nông thôn không còn chiếm được chỗ đứng vững chắc trên thị trường như trước. Sự thay đổi về nhu cầu, thị hiếu tiêu dùng là nguyên nhân chính. Bên cạnh đó, hầu hết các ngành nghề nông thôn đang gặp rất nhiều khó khăn vì đầu ra không ổn định. Trước hết là các cơ sở sản xuất gặp khó về thực hiện chính sách mặt bằng sản xuất, nguồn vốn tín dụng. Quá trình phát triển vẫn mang tính tự phát, sử dụng máy móc, công nghệ lạc hậu, trong đó hơn 80% cơ sở không đủ vốn đầu tư đổi mới kỹ thuật, hơn 95% các hộ, cơ sở ngành nghề sử dụng nhà ở làm nơi sản xuất. Hệ thống mẫu mã, kiểu dáng và bao bì sản phẩm ít được cải tiến, khó cạnh tranh với các sản phẩm cùng loại được sản xuất trên dây chuyền hiện đại, ngoại hình bắt mắt, chưa kể việc đăng ký thương hiệu, nhãn hiệu chưa được quan tâm đúng mức nên đôi khi các sản phẩm mang tính sáng tạo từ ngành nghề nông thôn còn bị đồng hóa.

Sẽ hỗ trợ các làng nghề

Có khá nhiều đòi hỏi bức thiết đặt ra cho cơ quan chức năng cũng như chính những người dân nhằm duy trì, từng bước phát triển nghề truyền thống, làng nghề truyền thống. Một trong những việc đang được thực hiện theo chỉ đạo của UBND tỉnh đó là công nhận các nghề, làng nghề. Có 2 nguyên nhân lý giải vì sao cho đến nay, Khánh Hòa chưa có nghề, làng nghề nào được công nhận. Trước hết đó là cấp cơ sở, các tổ chức, cá nhân thuộc ngành nghề nông thôn chưa nhận thức đầy đủ nhất vai trò, tầm quan trọng của việc được công nhận nghề, làng nghề. Về mặt quy định, một làng nghề được công nhận phải hội đủ 3 tiêu chí: có tối thiểu 30% tổng số hộ trên địa bàn tham gia các hoạt động của ngành nghề nông thôn, hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định tối thiểu 2 năm, chấp hành tốt các chính sách, pháp luật của Nhà nước. Thế nhưng, các nghề, làng nghề ở Khánh Hòa để đạt được tiêu chí thứ nhất là không dễ dàng vì đa số sản xuất phân tán, nhỏ lẻ.

Theo ông Tào Anh Tuấn, trong thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ triển khai các hoạt động hỗ trợ làng nghề. Theo đó, mục đích hướng tới là để ngành nghề nông thôn phát triển bền vững, đáp ứng được việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp, gắn hoạt động ngành nghề nông thôn với chương trình xây dựng nông thôn mới. Các làng nghề sẽ đem lại giá trị gia tăng cho sản phẩm nông nghiệp, góp phần nâng cao thu nhập cho lao động tại chỗ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động. Trong đó, quy hoạch phát triển ngành nghề nông thôn giai đoạn 2015 - 2020 và định hướng đến 2030 sẽ được trình UBND tỉnh phê duyệt; hỗ trợ các tổ chức, cá nhân trực tiếp tham gia sản xuất tại làng nghề tiếp cận được với nguồn vốn vay có hỗ trợ lãi suất theo các quy định của Chính phủ; hỗ trợ nâng cấp hệ thống trang thiết bị phục vụ sản xuất của một số cơ sở, tổ ngành nghề, tổ hợp tác, hợp tác xã làng nghề nông thôn nhằm góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm; hỗ trợ xây dựng các nhà trưng bày, hệ thống thông tin về sản phẩm làng nghề, chú trọng bảo tồn giá trị truyền thống sản phẩm thủ công mỹ nghệ; xây dựng các dự án phát triển nghề và làng nghề; dự án các sản phẩm có thể cạnh tranh trên thị trường; gắn phát triển làng nghề với phát triển du lịch, tăng cường xuất khẩu sản phẩm ngành nghề nông thôn; tiếp tục xây dựng kế hoạch hỗ trợ đầu tư phát triển sản xuất, phát triển ngành nghề cho các cơ sở…

Có thể thấy, số lượng các nghề truyền thống ở Khánh Hòa khá phong phú và bao quát mọi lĩnh vực. Nếu được tạo điều kiện tối đa bằng những chính sách đồng bộ và giải pháp tích cực, định hướng lâu dài, đó sẽ là nền tảng giúp cho ngành nghề nông thôn có thể vượt qua khó khăn, ổn định và từng bước phát triển.

H.Đ