Bài 3: Bất cập giữa sản xuất và tiêu thụ

Sản xuất và tiêu thụ là hai mặt của một vấn đề có ý nghĩa biện chứng. Nhưng trong giai đoạn hiện nay, việc sản xuất và tiêu thụ còn có nhiều bất cập, mâu thuẫn. Chính những bất cập đó khiến cho nông sản bất ổn, khó tìm kiếm được thị trường. Vậy, đâu là lối ra để giải quyết những bất cập đó?

Sản xuất và tiêu thụ là hai mặt của một vấn đề có ý nghĩa biện chứng. Nhưng trong giai đoạn hiện nay, việc sản xuất và tiêu thụ còn có nhiều bất cập, mâu thuẫn. Chính những bất cập đó khiến cho nông sản bất ổn, khó tìm kiếm được thị trường. Vậy, đâu là lối ra để giải quyết những bất cập đó?

° Manh mún, phân tán

Việc xây dựng các nhà máy chế biến gạo lớn rất khó thực hiện, bởi không có vùng sản xuất tập trung

Xét trên phạm vi tổng thể, toàn vùng vẫn có yếu tố manh mún. Tổng diện tích trồng lúa ở Khánh Hòa khoảng 21.000ha, sản lượng hàng năm đạt hơn 220.000 tấn. Với sản lượng này, rất khó để xây dựng một nhà máy chế biến lương thực cỡ lớn, bởi đầu tư như vậy rất khó hòa vốn. Hơn nữa, chất lượng lúa gạo của Khánh Hòa cũng không thể địch nổi những vựa lúa của miền Nam và miền Bắc. Do có khí hậu, thổ nhưỡng thích hợp với nhiều loại cây trồng, vật nuôi nên hầu như nơi nào có cây, con gì thì Khánh Hòa đều có; thế nhưng, để tìm kiếm, chuyên biệt hóa thành loại cây trồng chủ lực riêng của Khánh Hòa lại rất khó. Thổ nhưỡng Khánh Hòa chưa tạo được loại gạo ngon để sánh với nhiều nơi khác. Chính vì thế, việc đầu tư công nghiệp chế biến vẫn còn bỏ ngỏ.

° Sức ỳ của nông dân

Khi vận động trồng các giống lúa chất lượng cao để dễ tiêu thụ trên thị trường, nhiều cán bộ khuyến nông gặp sự phản ứng quyết liệt của bà con nông dân. Dù biết chất lượng gạo ngon sẽ bán được tiền hơn các giống lúa thường, bà con vẫn không chịu làm bởi lo thị trường không có “đầu ra”. Bài học từ xã Ninh Đa (Ninh Hòa) đã khiến các cán bộ của Trung tâm Nông nghiệp công nghệ cao một phen hú vía. Trung tâm đã đưa dòng lúa ML 48 đột biến cây cao để thay thế giống ML 48 cũ năng suất thấp, nhiều sâu bệnh, nhưng bà con nông dân phát hiện ra đó là giống lúa không dẻo. Bà con “kiện” Trung tâm đã đưa giống “không thuần” khiến thương hiệu lúa gạo có tiếng của họ trở thành “tai tiếng”. Trung tâm đành phải xin lỗi và bồi hoàn bằng cách hỗ trợ lại giống cũ. Sự việc này cho thấy, việc vận động người dân thay đổi tập quán canh tác là rất khó, bởi họ rất nhạy cảm với vấn đề thị trường. Một ví dụ khác, huyện Vạn Ninh vận động nông dân trồng đậu phụng thay thế một số chân ruộng lúa 1 vụ, hiệu quả thấp. Tuy biết làm đậu phụng mang lại thu nhập cao hơn lúa nhưng chỉ sau một thời gian, các ruộng đậu phụng lại xanh màu mạ non. Bởi lẽ, nông dân chỉ quen làm theo “lối mòn”.

Từ sức ỳ của nông dân cho thấy, Nhà nước cũng cần đề ra những chính sách, cơ chế cụ thể để hỗ trợ nông dân chuyển đổi một loại cây trồng nào đó. Ví như muốn xây dựng cho được một vùng chuyên canh, Nhà nước cần xây dựng dự án, tính toán bù đắp hợp lý và thỏa đáng phần thua thiệt của nông dân phải bỏ ra để tạo cơ hội cho cây trồng mới phát triển.

° Mô hình nhỏ, tại sao không?

Tiêu thụ nông sản trong điều kiện của Khánh Hòa rất cần những giải pháp cho mô hình nhỏ. Sản xuất lớn, sản xuất tập trung mang lại nhiều ưu thế cho đầu tư, xuất khẩu và hội nhập, nhưng nếu biết phát huy hiệu quả từ những mô hình nhỏ, thì việc tạo được hiệu quả cao không phải không có tiền lệ. Có thể đưa ra đây những ví dụ mà các doanh nghiệp ứng dụng rất thành công. Mô hình nuôi gà CP là một ví dụ. Công ty CP (Thái Lan) đầu tư cho người chăn nuôi giống, thuốc thú y, thức ăn chăn nuôi và tiêu thụ sản phẩm làm ra, người nuôi chỉ việc lo chăm sóc đến khi có sản phẩm. Cách làm này rất hiệu quả bởi bảo đảm được “đầu ra”, trong khi sử dụng diện tích không lớn; diện tích manh mún, phân tán vẫn thực hiện được miễn sao người nuôi đầu tư được chuồng trại chăn nuôi. Tiêu thụ nông sản của Công ty Thủy sản Bạc Liêu (Khu Công nghiệp Suối Dầu) cũng là mô hình nhỏ tiêu biểu. Công ty hợp đồng bao tiêu sản phẩm với một số nông dân có diện tích đất nông nghiệp để trồng một số cây rau màu như: cà tím, đậu bắp, cà chua… Diện tích yêu cầu không lớn, chừng vài ngàn mét vuông. Đến ngày thu hoạch, Công ty đưa xe nhỏ vào vận chuyển về nhà máy. Một số nông dân ở các địa phương phía Nam tỉnh rất thích mô hình này.

Tuy nhiên, các mô hình trên vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết như: ô nhiễm môi trường do chăn nuôi trong khu dân cư, chưa khuyến khích mạnh nông hộ tập trung thực hiện các mô hình…

QUANG VIÊN

Bài 4: Bất cập trong quy hoạch nông sản