Cần một giải pháp bền vững

Đầm Nha Phu nằm giữa vịnh Nha Trang và vịnh Vân Phong, có tổng diện tích mặt nước hơn 4.000ha (tùy theo thủy triều lên xuống). Với độ sâu trung bình vào khoảng 1,5m và được cung cấp nước ngọt bởi nhiều con sông như: sông Dinh, Rọ Tượng, Đá Bàn…,

Đầm Nha Phu nằm giữa vịnh Nha Trang và vịnh Vân Phong, có tổng diện tích mặt nước hơn 4.000ha (tùy theo thủy triều lên xuống). Với độ sâu trung bình vào khoảng 1,5m và được cung cấp nước ngọt bởi nhiều con sông như: sông Dinh, Rọ Tượng, Đá Bàn…, đầm Nha Phu được đánh giá là khu vực có đa dạng sinh vật biển, phong phú cả về số lượng và trữ lượng các loại thủy sản. Những năm gần đây, do khai thác và nuôi trồng quá mức nên đã dẫn đến tình trạng kiệt quệ các loài thủy hải sản có giá trị, làm ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái trong đầm.

Thả tôm giống ra đầm Nha Phu để tái tạo nguồn lợi.

Ngoài đầm Thủy Triều (Cam Ranh - Cam Lâm), đầm Nha Phu được xem là một trong những đầm lớn của cả nước, có nhiều loài thủy sản, thủy sinh, thực vật phù du có giá trị kinh tế cao trú ngụ và sinh sản. Nơi đây được xem là “nồi cơm” nuôi sống hàng ngàn người của các thế hệ cư dân sống trong vùng cả một thời gian dài. Trước năm 2000, do tình trạng khai thác ven bờ quá mức, nhiều hình thức đánh bắt theo hướng hủy diệt như: giã cào, giã nhủi, xiết điện đã khiến các loài thủy sản trong đầm đứng trước nguy cơ cạn kiệt. Để giảm thiểu tình trạng này, chính quyền địa phương các xã: Ninh Ích, Ninh Vân, Ninh Hà, Ninh Thọ… đã phối hợp với Trung tâm Khuyến ngư tỉnh, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 3 xây dựng nhiều mô hình nuôi biển, trong đó thành công nhất là mô hình nuôi vẹm xanh. Vẹm xanh là loài nhuyễn thể 2 mảnh, sống tốt trong môi trường biển, kỹ thuật nuôi khá đơn giản và cho thu nhập cao nên được bà con trong vùng phát triển khá ồ ạt. Ông Phạm À (thôn Tân Đảo, xã Ninh Ích, huyện Ninh Hòa), một trong những người dân đầu tiên nuôi vẹm xanh tại đầm Nha Phu cho biết: “Năm 2002, được sự hỗ trợ của Trung tâm Khuyến ngư tỉnh về con giống, gia đình tôi đã vay ngân hàng 7 triệu đồng để mua 4.000 cọc gỗ cắm và khoanh vùng nuôi vẹm. Sau 1 năm nuôi, bình quân mỗi cọc cho thu hoạch khoảng 10kg vẹm, trọng lượng khoảng 35 đến 40 con/kg, số lãi thu được dao động từ 70 - 100 triệu đồng/vụ”.

Vẹm chết, đầm Nha Phu trở nên vắng bóng.

Theo ghi nhận của chúng tôi, từ năm 2000 - 2009, những người nuôi vẹm xanh quanh khu vực đầm Nha Phu đều thắng lợi, hộ nào cũng lãi từ 20 - 100 triệu đồng/vụ, tùy theo số lượng thả nuôi. Ông Võ Đình Long, cán bộ phụ trách nông nghiệp xã Ninh Ích cho biết: Theo thống kê, trên địa bàn xã có gần 300 hộ dân nuôi vẹm, với hơn 30 ngàn trụ vẹm được dựng lên trên khoảng 52ha mặt nước. Xét về yếu tố kỹ thuật, với mật độ thả nuôi như thế là quá dày, hiệu quả kinh tế không cao. Nếu tình trạng này kéo dài, chuyện ô nhiễm môi trường trong khu vực đầm là khó tránh khỏi. Thời gian qua, tuy chính quyền địa phương, cơ quan chức năng đã khuyến cáo người nuôi phải tuân thủ các yếu tố kỹ thuật, đảm bảo vệ sinh môi trường trong quá trình nuôi, nhưng do việc thả nuôi tự phát nên việc phòng ngừa, kiểm soát dịch bệnh gặp không ít khó khăn. Theo thống kê của địa phương, tình trạng vẹm chết ở đầm Nha Phu trong năm 2009 đã gây thiệt hại khoảng 25 tỷ đồng. Theo kết luận của Trung tâm Quốc gia quan trắc cảnh báo môi trường và phòng ngừa dịch bệnh thủy sản khu vực miền Trung, tình trạng vẹm chết tại đầm được xác định là do môi trường ô nhiễm. Trong đó, trầm tích tại các vùng nuôi vẹm đều bị ô nhiễm khá nặng do chất hữu cơ, vi sinh vật gây ra; ô nhiễm nền đáy do lượng phân vẹm thải ra bị tích tụ lâu ngày đã ảnh hưởng đến chất lượng nước vùng nuôi. 

Được biết, năm 2000, trong khu vực đầm chỉ có 2 hộ gia đình thử nghiệm mô hình nuôi vẹm, đến năm 2009 đã có gần 400 hộ nuôi, tập trung chủ yếu ở xã Ninh Ích. Do việc nuôi trồng không theo quy hoạch, người dân ồ ạt đua nhau nuôi vẹm đã dẫn đến đầm Nha Phu trở nên quá tải, ô nhiễm môi trường, khiến vẹm nuôi chết hàng loạt. Điều đáng nói, việc quản lý diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản tại đầm Nha Phu rất chung chung. Chính quyền các xã chỉ giao ranh giới diện tích mặt nước giữa các thôn với nhau mà không quản lý được diện tích nuôi của từng hộ gia đình. Tình trạng mạnh ai nấy làm, xảy ra tranh giành, kiện tụng lẫn nhau vì diện tích nuôi trồng là chuyện không hiếm tại đây.

Theo phản ánh của người dân, từ khi có hiện tượng vẹm chết hàng loạt (đầu năm 2009), hiện nay, nhiều người dân xã Ninh Ích vẫn tiếp tục nuôi vẹm nhưng không mấy hiệu quả. Tình trạng vẹm nuôi tại đầm bị chết rải rác đang tiếp tục xảy ra, không ít gia đình đã chán nản nên nhổ hết số trụ vẹm lên phơi nắng. Nếu hiện tượng này kéo dài, một bộ phận không nhỏ ngư dân sinh sống quanh đầm Nha Phu sẽ tái nghèo.

VŨ CA