Cần nhân rộng những công nghệ sau thu hoạch tiến bộ

Tỷ lệ thất thoát vẫn còn cao nếu người nông dân cứ thu hoạch kiểu thủ công, truyền thống.

Theo thông tin từ hội thảo vùng về sau thu hoạch (STH) lúa gạo khu vực Đông Nam bộ và Nam Trung bộ, vừa được Trường Đại học Nông lâm TP. Hồ Chí Minh tổ chức tại Nha Trang, ở Việt Nam, tỷ lệ thất thoát STH lúa gạo chiếm khoảng 15 - 20% khối lượng, mất khoảng 10 - 30% giá trị trên thị trường (chất lượng). Người nông dân Việt Nam chịu thiệt hại nhiều triệu đô la mỗi năm. Nhân rộng những tiến bộ của công nghệ STH đã thử nghiệm được coi là giải pháp hữu hiệu để giảm thất thoát.

° Khánh Hòa: Thất thu 100 tỷ đồng/năm

Tại hội thảo, ông Trương Hữu Lan, Chi cục trưởng Chi cục Hợp tác xã (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết: Nếu chỉ tính tỷ lệ tổn thất 10% trên toàn bộ diện tích lúa toàn tỉnh, thì số tiền thất thu lên đến 100 tỷ đồng/năm.

Khánh Hòa có diện tích trồng lúa đạt hơn 46.000 ha/năm. Với năng suất bình quân 45 tạ/ha, sản lượng lúa đạt hơn 200.000 tấn/năm. Theo đánh giá của ông Trương Hữu Lan, hiện nông dân Khánh Hòa vẫn ít quan tâm đến thất thoát trong và STH. Trong số 3 vụ lúa, vụ Hè - Thu và vụ lúa mùa chín trong tháng 12 hay gặp mưa to khi thu hoạch nên thường bị tổn thất lớn hơn vụ Đông - Xuân. Với năng suất bình quân 45 tạ/ha và tỷ lệ thất thoát chỉ tính 10%, mỗi héc-ta đã mất 450kg lúa. Với giá lúa 5.000 đồng/kg, người nông dân tổn thất 2,25 triệu đồng/ha. Nếu tính hơn 46.000 ha lúa toàn tỉnh, số tiền tổn thất lên đến hơn 100 tỷ đồng/năm. Vì vậy, nếu được quan tâm và đầu tư về vấn đề STH lúa gạo một cách đúng mức, chỉ cần giảm tỷ lệ thất thoát STH xuống còn 5% thì hàng năm, nông dân Khánh Hòa sẽ có thêm 50 tỷ đồng.

Hao hụt trên 10% là con số được đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các địa phương nêu ra. Ở Phú Yên, do chủ yếu thu hoạch lúa bằng hình thức thủ công truyền thống nên lượng hao hụt riêng ở khâu thu hoạch chiếm khoảng 12 - 15%; hao hụt do phơi bằng nắng trời và dự trữ khoảng 1 - 2%. Ở Tây Ninh, tổn thất STH do cắt 5 - 10%, tồn trữ 3 - 5%. Tỉnh Ninh Thuận, lượng hao hụt do thu hoạch 5 - 7%, do sấy 1 - 2%, tồn trữ 3 - 5%…

° Giảm tổn thất bằng công nghệ

Những vấn đề về STH thường gặp phải là: Thiếu nhân công trong mùa thu hoạch (do còn thu hoạch theo kiểu thủ công truyền thống), tỷ lệ thất thoát cao do thu hoạch trễ, do cách tồn trữ kiểu truyền thống, tỷ lệ thu hồi thấp. Những vấn đề này đã dẫn đến thất thoát lớn về khối lượng và giảm chất lượng lúa gạo.

Thất thoát STH có ở tất cả các khâu: cắt bó, gom, tuốt lúa, phương pháp làm khô, làm sạch, bảo quản, tồn trữ, xay xát… Đây là một trong những nguyên nhân chính làm giảm sản lượng gạo nguyên, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, đời sống của người nông dân. Phát triển các dự án STH lúa gạo, giảm thiểu tổn thất và nâng cao chất lượng lúa gạo trong và STH sẽ góp phần tạo nên hiệu quả trong sản xuất cây lúa cho người nông dân. Chính vì thế, đã và đang có nhiều dự án tập trung vào nội dung tìm cách làm giảm tổn thất STH, trong đó có chương trình STH của Viện Lúa Quốc tế (IRRI) phối hợp với Trường Đại học Nông lâm TP. Hồ Chí Minh được Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tài trợ. Theo kết quả của chương trình này, thất thoát có thể giảm đáng kể và thu nhập từ thu hoạch lúa được gia tăng nếu nông dân và nhà chế biến được tạo điều kiện để lựa chọn các tiến bộ về quản lý và công nghệ STH như: máy gặt, máy sấy thóc, hệ thống tồn trữ kín, kỹ thuật xay xát cải tiến. Những nông dân và nhà máy xay xát lúa đều nhận ra những lợi ích của việc ứng dụng quản lý STH cải tiến và yêu cầu hỗ trợ ngày càng nhiều hơn về công nghệ, nhất là công nghệ bảo quản kín và sấy khô.

Ở Khánh Hòa, để giảm tổn thất STH, nhiều dự án, chương trình của tỉnh về lĩnh vực này đã bắt đầu được triển khai. Ở khâu thu hoạch lúa, từ 8 máy gặt đập liên hợp đầu tiên (năm 2004), đến nay, toàn tỉnh đã có hơn 300 máy. Số lượng máy này đã giải quyết 70% nhu cầu thu hoạch lúa, khắc phục được tình trạng thiếu công lao động trong mùa thu hoạch, đặc biệt đã có tác dụng giảm đáng kể sự thất thoát trong và STH.

Ngoài ra, còn có một số chương trình, dự án của tỉnh và Trung ương quan tâm triển khai về công đoạn STH lúa gạo. Các dự án, chương trình này đầu tư máy sấy, máy sàng… tại các xã Diên Lạc (Diên Khánh), thị trấn Ninh Hòa, xã Ninh Quang (Ninh Hòa) đã phát huy tác dụng rất tốt, vừa giảm tỷ lệ thất thoát STH vừa nâng cao chất lượng lúa gạo. Tuy vậy, các dự án này mới triển khai đối với lúa giống, chưa áp dụng đối với lúa thương phẩm.

Theo ông Trương Hữu Lan, sắp tới, Khánh Hòa cần tăng cường tỷ lệ sử dụng máy gặt đập liên hợp, máy sấy, máy sàng lúa để tăng hiệu quả và chất lượng cho hạt lúa của nông dân, đặc biệt là chương trình phát triển các giống lúa chất lượng cao.

K.N