Còn nhiều gian nan

Giống ML 48, một giống lúa chất lượng cao được sản xuất tại Ninh Đa (Ninh Hòa).

Lúa chất lượng cao (CLC) là giống lúa cho phẩm chất gạo ngon, dẻo, được sản xuất trên những chân ruộng màu mỡ theo một quy trình kỹ thuật khá nghiêm ngặt. Đây là những giống lúa được thị trường ưa chuộng và chấp nhận mua với giá cao hơn so với lúa thường. Với ưu điểm này, việc sản xuất lúa CLC luôn là mong mỏi của nông dân. Tuy nhiên, việc mở rộng diện tích lúa CLC vẫn còn nhiều gian nan…

THU NHẬP CAO, NHƯNG…

Diên Thạnh (Diên Khánh) là xã thuần nông, người dân sinh sống chủ yếu bằng nông nghiệp, cây lúa vẫn là cây trồng chính. Làm gì để nông dân có thêm thu nhập là câu hỏi luôn được ông Bùi Thưởng, một khuyến nông (KN) viên cơ sở có nhiều tâm huyết với công tác KN địa phương đặt ra. “Đối với Diên Thạnh, chỉ có thâm canh, sản xuất lúa CLC mới hy vọng tăng thu nhập cho nông dân” - ông Thưởng cho biết. Từ ý tưởng này, ông Thưởng đã vận động nông dân sản xuất lúa CLC thông qua các mô hình KN chuyển giao. Việc sản xuất lúa CLC được nông dân hoan nghênh, “bởi lẽ giá lúa CLC cao hơn lúa thường (kể cả lúc rớt giá). Có thời điểm lúa thường bán 4.400 đồng/kg thì giống Hương Thơm 1 (một giống lúa CLC) bán tới 6.200 đồng/kg” - ông Thưởng nói. Tuy nhiên, đầu ra của sản phẩm có lúc bấp bênh khiến nông dân e ngại, không dám sản xuất đại trà.

Cùng quan điểm với ông Thưởng nhưng ông Lương Công Vân, Chủ nhiệm Hợp tác xã Nông nghiệp (HTXNN) Ninh Quang (Ninh Hòa) 1 còn ấp ủ giấc mơ táo bạo hơn đó là sản xuất và chế biến ra gạo CLC, xây dựng thương hiệu gạo ngon để cạnh tranh với thị trường. Vì vậy, HTX đã vận động nông dân sản xuất lúa CLC theo quy trình. HTX bảo hiểm cả sản phẩm, xây dựng vùng sản xuất, mua sắm máy móc phục vụ việc sấy lúa, tiến tới đầu tư dây chuyền lau bóng gạo… Tuy nhiên, chương trình đang gặp phải trở ngại: thiếu giống nguyên chủng để sản xuất ra lúa CLC và nhiều yếu tố thị trường khiến HTX tạm thời dừng lại.

Thấy được lợi ích của việc sản xuất lúa CLC đối với nông dân, từ năm 2002, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến lâm tỉnh đã đi tiên phong trong việc triển khai các mô hình sản xuất lúa CLC thông qua kinh phí hỗ trợ từ Chương trình khuyến nông quốc gia. Chương trình đã nhập, hỗ trợ giống nguyên chủng, vật tư và hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân. Từ năm 2002-2007, có gần 350 ha lúa CLC được sản xuất theo mô hình này. Hiện việc sản xuất lúa CLC vẫn được khuyến khích nhưng do kinh phí KN hạn hẹp và đầu ra bấp bênh nên việc sản xuất lúa CLC chưa được nhân rộng.

CÒN NHIỀU GIAN NAN

Không còn nghi ngờ lợi ích mang lại từ việc sản xuất lúa CLC. Tuy nhiên, 2 yếu tố làm cản trở sự phát triển diện tích lúa CLC hiện nay đó là nguồn giống và đầu ra của thị trường.

Khác với các giống lúa thường, giống lúa CLC nhanh chóng thoái hóa nếu không được thay thế bởi giống nguyên chủng. Điều này đồng nghĩa với việc phẩm chất lúa cũng suy giảm theo. Điều đáng nói là lúa CLC rất khó phục tráng, chỉ những cơ sở đủ điều kiện làm giống mới có thể sản xuất được giống lúa CLC, bởi vậy giá giống nguyên chủng đắt hơn nhiều so với các giống lúa thường. Hơn thế, các giống lúa CLC phải được sản xuất trên những chân ruộng màu mỡ, bón đủ phân, nước tưới, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, tuân theo quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt mới cho phẩm chất gạo ngon, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng. Mặt khác, đầu ra của thị trường cũng là trở lực trong việc phát triển diện tích lúa CLC.

Ông Thưởng cho biết, lúa CLC không phải lúc nào cũng bán được giá. Còn theo ông Vân, để có thể sản xuất lúa CLC đại trà cần phải tìm đầu ra ổn định, xây dựng được thương hiệu mới có cơ may đứng vững trên thị trường. Điều làm ông Vân trăn trở là hiện các HTX không thể cạnh tranh với tư thương, bởi HTX còn phải chịu 5% thuế giá trị gia tăng, trong khi tư thương không bị ràng buộc gì, giá lúa cao mua cao, giá lúa thấp mua thấp, chẳng bao giờ sợ lỗ. Đây là “sân chơi” còn thiếu bình đẳng. Ông Vân khẳng định thật khó để việc sản xuất lúa CLC phát triển đại trà như lúa thường. Tuy nhiên, thực tế có những đơn vị năng động, tìm kiếm được nơi tiêu thụ thì thị trường vẫn rộng mở và sản xuất ổn định, điển hình như HTX Cam Phước Đông (Cam Ranh) có nguồn tiêu thụ ổn định là cung cấp lương thực cho Vùng 4 Hải quân.

QUANG VIÊN