Chờ... thị trường

Sản xuất giống nguyên chủng chưa thể “bung” mạnh bởi thị trường còn trầm lắng.

Giống lúa nguyên chủng (GNC) là loại giống cao cấp, đạt chất lượng cao về độ thuần cũng như các yếu tố về độ ẩm, tỷ lệ nảy mầm… Vì vậy không phải nơi nào cũng có thể sản xuất được GNC. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh chỉ có Trung tâm Nông nghiệp công nghệ cao (NNCNC) có đủ điều kiện để sản xuất GNC. Nhu cầu sản xuất GNC rất lớn, nhưng để phát triển rộng rãi không phải là điều đơn giản …

ĐỦ TIỀM LỰC, NHƯNG…

Lâu nay, ngành Nông nghiệp tỉnh kỳ vọng nhiều về việc sản xuất GNC tại Trung tâm NNCNC. Tuy nhiên, sản lượng GNC làm ra ở đây còn khiêm tốn. Theo ông Mai Xuân Thương, Trưởng phòng Kế hoạch kinh doanh Trung tâm NNCNC: Hàng năm, Trung tâm dành khoảng 30 ha để sản xuất giống nói chung. Ngoài ra, Trung tâm còn “đặt hàng” cho các hợp tác xã (HTX) để sản xuất giống xác nhận (GXN) nhằm đáp ứng nhu cầu giống của nông dân trong tỉnh. Sản lượng giống hàng năm khoảng 300 - 350 tấn (nguồn HTX 50 - 70 tấn), trong đó có 40 - 50 tấn GNC.

Những năm qua, nhờ triển khai Dự án sản xuất lúa chất lượng cao (CLC), Trung tâm đưa GNC có trợ giá về các HTX làm cơ sở sản xuất GXN, cung cấp giống đạt tiêu chuẩn cho nông dân. Do giá GNC thị trường cao (từ 8.500 - 9.000 đồng/kg) nên dự án còn “bao cấp” giá cho các HTX. Giá thành GNC Trung tâm chuyển giao cho các HTX là 8.200 đồng/kg, trong đó Nhà nước hỗ trợ 2.500 đồng/kg, nông dân chỉ trả 5.700 đồng/kg. Bởi vậy, khi mua GXN, nông dân cũng đã được các HTX hỗ trợ. Điều lo ngại là trong thời gian tới, khi dự án không còn bao cấp, liệu nông dân có “mạnh dạn” bỏ tiền ra mua GXN? Nguy cơ nông dân quay lại với tập quán sử dụng lúa thịt để làm giống rất lớn.

Hàng năm, nhu cầu giống trong tỉnh khá lớn (chưa kể thị trường ngoài tỉnh). Với hơn 16.000 ha lúa 2 vụ, mỗi năm Khánh Hòa cần khoảng 6.000 - 7.000 tấn GXN, tương đương 150 - 200 tấn GNC, nhưng mức độ sản xuất hiện nay chỉ cung cấp 25 - 30%, trong khi năng lực có thừa. Tuy vậy, việc sản xuất GNC hiện nay tại Trung tâm chưa có dấu hiệu tăng tốc, bởi thị trường GNC tại Khánh Hòa vẫn trầm lắng.

CHỜ TÍN HIỆU THỊ TRƯỜNG

Theo Thạc sĩ (Ths) Lê Bá Ninh, Trung tâm NNCNC, muốn sản xuất GNC cũng không được bởi nhiều lý do. Trước hết, sản xuất GNC đòi hỏi phải tuân thủ quy trình kỹ thuật khắt khe, mà hiện nay các HTX không thể đáp ứng nổi. Chất lượng GXN của các HTX làm ra nếu so với tiêu chí chưa chắc đã bảo đảm, chứ nói gì đến việc sản xuất GNC. Hiện các huyện vẫn có chương trình giống nên chất lượng chỉ ở một mức độ nhất định… Cái khó nhất của kỹ thuật sản xuất GNC là công việc khử lẫn. Yêu cầu cao của chất lượng giống đòi hỏi phải có một đội ngũ kỹ thuật viên lành nghề để thực hiện công tác khử lẫn. Đội ngũ này không cần có trình độ đại học nhưng phải trải qua một khóa huấn luyện của Cục Trồng trọt và được cấp giấy chứng nhận. Công việc này được Cục tổ chức thường xuyên. Tuy nhiên, các HTX vẫn chưa quan tâm nhiều đến vấn đề này nên chưa gửi cán bộ tham gia. Hiện Trung tâm mới chỉ có 2 người được công nhận đủ trình độ sản xuất GNC. Thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần quan tâm phát triển đội ngũ kỹ thuật làm công tác giống tại các HTX. Đội ngũ này có lớn mạnh thì công việc sản xuất giống, kể cả GNC mới có thể thực hiện tại các HTX, không cần phải sản xuất tại Trung tâm.

Yếu tố quyết định sự thành bại của việc phát triển GNC, đó là vấn đề thị trường. Nhiều HTX khi sản xuất giống chất lượng cao đòi hỏi có GNC. Tuy nhiên, hiện nay nhu cầu này của các HTX còn thấp bởi việc sản xuất giống lúa CLC ở các HTX đang gặp khó ở đầu ra. Kết quả, HTX đề nghị Trung tâm sản xuất GNC để HTX sản xuất lúa CLC, còn Trung tâm lại “nhìn” HTX xem xét nhu cầu (Trung tâm là đơn vị sự nghiệp có thu, sản xuất phải có lãi). Cuối cùng, việc phát triển GNC chỉ ở mức độ cầm chừng. Nguyên nhân sâu xa của vấn đề này là phần lớn nông dân Khánh Hòa vẫn chưa nhận thức sâu sắc về yếu tố giống sẽ quyết định năng suất và nhiều người vẫn còn tâm lý “có giống gì làm giống ấy” nên thị trường giống nói chung, GNC nói riêng chưa khởi sắc. Đây cũng là vấn đề đáng quan tâm trong công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức khuyến nông.

Những năm qua, đáp ứng việc sản xuất lúa CLC, Trung tâm đã sản xuất GNC theo yêu cầu của các HTX. Một số GNC được sản xuất tại Trung tâm như: ML 48, 202; TH 6, 41; IR 17494; N 19… Tuy nhiên, các giống của Trung tâm sản xuất chỉ phù hợp với thị trường Khánh Hòa, nơi tập quán của người dân thích loại gạo hạt tròn, năng suất cao để làm bún, bánh… Nếu sản xuất các GNC cho các loại lúa dẻo, thơm như Hương Thơm 1, ML 203… giống các tỉnh khác thì khó tiêu thụ được.

“Muốn sản xuất GNC phải có giống siêu nguyên chủng và ruộng GNC phải được sản xuất liên tục một loại giống để chống lẫn. Tiêu chí của GNC là độ lẫn cho phép không quá 5 hạt/1.000 hạt; GXN 30 hạt/1.000 hạt. Ngoài ra còn có các tiêu chí khắt khe về độ ẩm, tỷ lệ nảy mầm…” - Ths Lê Bá Ninh.

QUANG VIÊN