Lại nghịch cảnh “được giá, mất mùa”

Diêm dân luôn ao ước trời nắng to, đặc biệt khi giá muối tăng cao.

Niên vụ muối 2008 đã thu hoạch được hơn nửa chặng đường nhưng diêm dân vẫn chưa thấy lợi, thậm chí, thu nhập còn thấp hơn rất nhiều so với cùng kỳ năm trước, dù giá muối cao gấp 4 - 5 lần. Giá muối cao khiến nhiều người chắc mẩm sắp “phất” lên, nhưng thời tiết đã không chiều lòng người… 

° Diêm dân “khát nắng”

Về Ninh Diêm, vựa muối lớn nhất của huyện Ninh Hòa những ngày này, mới thấy cái “khát nắng” của bà con diêm dân lớn đến chừng nào. Không mong nắng to sao được khi giá muối đang tăng cao. 1 tấn muối có giá 1,5 triệu đồng, cao gấp 5 lần trước đây. Anh Võ Văn Hải, một diêm dân cho biết: “Thời tiết xấu đã ảnh hưởng đến năng suất muối. Tôi sản xuất 1,7 ha muối, hiện mới thu được 140 tấn, chi phí chiếm 30%. Cùng thời điểm này mọi năm, ruộng muối đã xoay vòng 20 lần, nay mới được 13 lần. Do mưa nhiều, khó làm muối, chi phí cũng cao hơn…”. Cùng tâm trạng với anh Hải, ông Nguyễn Xuân Hay, 65 tuổi, xã viên Hợp tác xã (HTX) Muối 1-5 Ninh Diêm cũng nuối tiếc vì mùa muối thất bát. Ông tâm sự: “Năm nay muối mất mùa. Suốt mấy tháng ròng, cứ vài ngày trời lại đổ mưa. Mưa nhỏ còn đỡ, mưa lớn phải bơm nước ra, tốn thêm tiền điện. Sở (vùng) muối của tôi từ đầu năm đến nay mới thu được 20 tấn. Năm ngoái, tầm này đã thu gấp 10 lần. Tuy giá tăng gấp 5 lần nhưng năng suất giảm 10 lần, tính ra vẫn lỗ. Không có muối lấy đâu tiền tiêu? Từ đầu năm đến nay, tiền ăn chia cũng chỉ vài ba triệu đồng”. Tuy cực nhọc nhưng do tuổi cao, bao năm nay, vợ chồng ông vẫn gắn bó với HTX, với nghề làm muối - nghề gia truyền của nhiều người dân nơi đây. Ông cho biết, nghề muối rất cực, quanh năm lam lũ, “trên nắng, dưới nóng” mà chẳng kiếm được bao tiền. Năm nay, giá muối tăng, nếu nắng tốt, chỉ vài ngày là có thể thu một đợt muối. Giấc mơ “triệu phú” tưởng đã nắm được lại dễ dàng “vuột” khỏi tầm tay…

° Hợp tác xã cũng thất thu

Ông Trương Công Hiến, Chủ nhiệm HTX Muối 1-5 cho biết, từ Tết Nguyên đán đến nay, trên địa bàn Ninh Diêm có 58 cơn mưa lớn, nhỏ. Đây là năm có tần suất mưa nhiều nhất, tính từ sau ngày đất nước được giải phóng. Hàng năm, thời điểm này, trời nắng chang chang, sản lượng muối đạt 4.000 tấn, chiếm 50% sản lượng cả năm, còn năm nay mới dừng ở con số 1.000 tấn. Mất mùa, giá muối được đẩy lên cao gấp 5 lần so với trước khiến HTX và xã viên phấn khởi vì từ trước đến nay, chưa bao giờ giá muối cao như vậy. Diêm dân phải “tranh mưa, cướp nắng”, chạy đua với trời để làm muối. Hễ có nắng là người dân tranh thủ làm ngay; chi phí cũng vì thế mà đội lên. Trước, làm 1 tấn muối chỉ tốn 4 công lao động, nay do mưa nhiều, phải mất đến 8 công, chưa kể tiền điện bơm nước. Để bơm hết 98 ha diện tích ruộng muối của HTX, riêng tiền điện mất 15 triệu đồng. Từ đầu năm đến nay, HTX đã 5 lần ứng trước tiền điện với tổng chi phí 50 triệu đồng để bơm nước.

Một năm, muối chỉ sản xuất được 9 tháng, tập trung vào các tháng 5, 6, 7 (âm lịch), lúc trời nắng gắt. Tuy nhiên, việc sản xuất muối của HTX còn phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Một “lứa” muối trung bình mất 3 - 4 ngày nếu nắng to và phải qua các công đoạn: dang, chứa, chịu, kết tinh. Nếu trời mưa, công lao động tăng, hạch toán sẽ lỗ. Ông Hiến cho biết, hiện HTX phân phối sản phẩm theo tỷ lệ xã viên 7, HTX 3. Tùy theo sở tốt hay xấu mà tỉ lệ này gia giảm nhiều ít. Tuy nhiên, với 30% cho HTX thì công gián tiếp chỉ chiếm 4%. Trong khi đó, việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất muối của HTX còn hạn chế. HTX vừa đầu tư hơn 1 tỷ đồng xây dựng thí điểm 10 ha muối sạch ở khu Đồng 2, tuy nhiên lại gặp khó khăn về vốn. Do chưa được cấp sổ đỏ và dù có sổ đỏ, HTX cũng không được ngân hàng cho vay vốn nên HTX phải “mượn tạm” sổ đỏ của xã viên hoặc thành viên Ban chủ nhiệm để thế chấp vay vốn. Bản thân xã viên cũng phải vừa làm muối vừa tranh thủ làm thêm nghề khác. Vào thời “hoàng kim” của con tôm, HTX từng kết hợp làm muối với nuôi tôm, cho thu nhập cao gấp 20 - 30 lần so với làm muối. HTX cũng đã làm một số dịch vụ khác như nuôi Artemia, làm muối xuất khẩu, sản xuất thạch cao, nhưng chỉ được một thời gian, thị trường mất ổn định, HTX lại phải quay về làm muối truyền thống.

QUANG VIÊN