Góp phần nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường

Phần lớn những khu vực khai thác đá có mức độ nguy hiểm cao đang thiếu giám đốc điều hành mỏ.

Những năm qua, công tác quản lý khoáng sản (KS) trên địa bàn Khánh Hòa chưa được quy hoạch (QH) cụ thể về thăm dò, chế biến và sử dụng. Việc khai thác KS của các doanh nghiệp (DN) chỉ được địa phương cấp phép tạm thời; bên cạnh đó vẫn còn những trường hợp khai thác trái phép. Tình trạng này đã làm bề mặt địa hình và môi trường bị thay đổi. Mới đây, tỉnh đã lập dự án QH thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng KS trên địa bàn. Đây là cơ sở để góp phần bảo vệ môi trường, đồng thời xây dựng cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển các ngành khai thác, chế biến và sử dụng tài nguyên KS.

° NHỮNG BÀI HỌC NHÃN TIỀN

Điều kiện tự nhiên đã cho Khánh Hòa nguồn tài nguyên KS phong phú. Các loại KS quý, có giá trị xuất khẩu và xây dựng tại địa phương không thiếu. Điển hình như các loại: nước khoáng, than bùn, sắt, titan (elmenit), quặng vàng, đá quý topaz, đá xây dựng… Nhưng do chưa có QH thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng nên những năm qua, công tác quản lý KS trên địa bàn còn lỏng lẻo. Đặc biệt, hoạt động khai thác cát, đá xây dựng và các mỏ đất sét làm gạch ngói đã để lại những hậu quả khó lường. Từ khi các xã Ninh Phụng, Ninh Xuân (Ninh Hòa) “nở rộ” lò gạch, khai thác mỏ đất sét vô tội vạ, không quy củ đã làm nhiều diện tích ruộng lúa bị mất. Thay vào đó là những ao hồ không thể canh tác được. Nếu cải tạo để trồng trọt, người dân và chính quyền địa phương phải đầu tư một khoản kinh phí không nhỏ. Tình trạng khai thác cát trái phép dọc sông Cái Nha Trang trong nhiều năm qua đã gây ra hiện tượng sạt lở bờ sông nghiêm trọng. Do chưa có QH về hoạt động khai thác cát nên tình trạng “rút ruột” lòng sông diễn ra khắp nơi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân trong vùng.

Riêng đối với hoạt động khai thác đá, cũng do chưa được QH, thăm dò đánh giá trữ lượng nên nhiều mỏ đá chỉ được tỉnh cấp phép hoạt động tạm thời. Các DN hoạt động với công suất thấp. Mỏ đá Tân Dân (Vạn Ninh) đã được đưa vào thăm dò trữ lượng từ năm 2002, nhưng do chưa có QH để xác định thẩm quyền cấp phép thuộc Bộ Tài nguyên - Môi trường hay UBND tỉnh; đồng thời chưa có những văn bản chính thức về phân cấp quản lý nên từ năm 2005 đến nay, tỉnh chỉ gia hạn giấy phép khai thác từng năm. Điều này khiến các DN không có cơ sở để thực hiện thăm dò trữ lượng cũng như xây dựng thiết kế mỏ đá, không dám mua sắm trang thiết bị hiện đại để khai thác… Vì vậy, nguy cơ mất an toàn tại các mỏ đá là điều khó tránh khỏi. Muốn đảm bảo công tác an toàn tại các khu vực (KV) khai thác đá, cần áp dụng đồng bộ và chặt chẽ các quy định của Nhà nước. Trong đó, các DN phải thực hiện thăm dò trữ lượng, xây dựng thiết kế mỏ; hoạt động tại mỏ phải có giám đốc điều hành đúng tiêu chuẩn… Muốn đạt được các yêu cầu này, đòi hỏi cơ quan chức năng cấp phép dài hạn cho DN. Cấp phép tạm thời đồng nghĩa với việc các DN chỉ hoạt động ngắn hạn. Chính vì vậy, công tác đầu tư trang thiết bị máy móc hiện đại, đảm bảo an toàn trong khai thác đá là việc các DN ngại thực hiện (vì đầu tư máy móc cần vốn lớn, khấu hao thiết bị cần phải có thời gian dài)…

Do công tác quản lý hoạt động KS chưa chặt chẽ nên nhiều năm liền, môi trường tại những vùng bị khai thác ngày càng xấu đi.

Nhiều thửa ruộng trên địa bàn xã Ninh Xuân (Ninh Hòa) đã biến thành ao sau khi bị khai thác đất sét.

° QUY HOẠCH ĐỂ QUẢN LÝ

Triển khai thực hiện Luật KS và Luật Bảo vệ môi trường, tỉnh đã triển khai thực hiện dự án QH thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng KS. Việc QH góp phần đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động điều tra, khảo sát, thăm dò KS để cung cấp các luận chứng đáng tin cậy cho công tác quản lý KS. Bên cạnh đó, các DN có cơ sở thực hiện đầu tư trang thiết bị, công nghệ để gia tăng tốc độ khai thác những KS có tiềm năng thu hồi vốn lớn, có giá trị trong tiêu dùng cao, từng bước giảm sản xuất thô, giảm thiểu ô nhiễm. Đây cũng là hướng để Khánh Hòa xây dựng được các sản phẩm hàng hóa phục vụ nội địa và xuất khẩu. Ngoài ra, quy hoạch KS cũng mở ra hướng tăng trưởng mới cho ngành công nghiệp địa phương vốn đang có dấu hiệu phát triển chậm lại, tạo nguồn thu ngân sách và giải quyết việc làm cho người lao động. Theo định hướng QH, những KV sau khai thác KS có vị trí đồi dốc, cằn cỗi sẽ được cải tạo, chuyển mục đích sử dụng sang đất có giá trị cao hơn, từng bước phát triển hệ thống giao thông trên các địa bàn.

Hy vọng, với mục tiêu phục hồi môi trường, chuyển đổi mục đích sử dụng đất sau khai thác để phát triển kinh tế - xã hội, tài nguyên KS Khánh Hòa sẽ được quản lý chặt chẽ, không bị lãng phí và gây ra ô nhiễm môi trường như những năm qua.

ĐẠI HẢI