Bài toán chưa có lời giải

Tình trạng xe máy vi phạm KDCN đã lên đến mức báo động.

Hiện nay, hầu hết doanh nghiệp (DN) sản xuất (SX), lắp ráp xe gắn máy trên cả nước chưa có kiểu dáng xe của mình, mà sử dụng các kiểu dáng không được bảo hộ của các công ty xe máy đến từ Nhật Bản. So với các địa phương khác, Khánh Hòa có số đơn vị hàng hóa vi phạm kiểu dáng công nghiệp (KDCN) trong lĩnh vực xe máy tương đối cao. Tuy nhiên, việc tìm ra đáp số cho bài toán KDCN không dễ dàng bởi có quá nhiều bất cập.

Hiện toàn tỉnh có gần 100 cơ sở kinh doanh (CSKD) xe máy và khoảng 50 CSKD phụ tùng xe máy. Một đợt kiểm tra của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT), kết hợp với đại diện Văn phòng Luật sư Phạm và Liên danh (đại diện pháp lý của Công ty Honda tại Việt Nam) đối với 48 CSKD xe máy và phụ tùng xe máy trên địa bàn toàn tỉnh đã phát hiện có tới 42 cơ sở vi phạm về KDCN. Trong số đó, có 14/18 CSKD xe máy vi phạm và 28/28 CSKD phụ tùng xe máy vi phạm. Các cơ sở này đã bị xử lý với tổng số tiền phạt 167,6 triệu đồng. Đồng thời, lực lượng kiểm tra cũng đã tạm giữ 260 chiếc xe máy vi phạm KDCN và trên 1.000 chi tiết phụ tùng xe máy; tiến hành gỡ bỏ, tịch thu và tiêu hủy 1.564 đơn vị sản phẩm vi phạm KDCN và 1.707 đơn vị sản phẩm vi phạm về nhãn hiệu hàng hóa. Trong đợt tiêu hủy hàng hóa vi phạm do Chi cục QLTT tỉnh chủ trì (chủ yếu là phụ tùng xe máy vi phạm KDCN), ông Nguyễn Trường An, đại diện Văn phòng Luật sư Phạm và Liên danh cho biết: “So với các tỉnh khác, 260 bộ ốp nhựa vi phạm KDCN của hãng Honda bị tiêu hủy lần này là một con số tương đối lớn, các chi tiết vi phạm chủ yếu là mẫu mã, phụ tùng xe máy có in chữ Honda nhưng không phải do Honda SX và những nhãn hiệu mà Honda đã đăng ký độc quyền. Trên thực tế, hệ thống đại lý do Honda ủy nhiệm đã có mặt trên khắp các thị trường, và chỉ có ở đó, khách hàng mới có thể mua được phụ tùng chính hãng”.

Như vậy, vấn đề vi phạm KDCN trong lĩnh vực xe gắn máy đã lên đến con số đáng báo động. Kiểm tra trực tiếp 30 DN SX, lắp ráp xe máy của cả nước, thì cả 30 DN đều sử dụng kiểu dáng xe mang các nhãn hiệu của Công ty Honda (Nhật Bản) và nhiều DN sử dụng các kiểu dáng không được bảo hộ của các công ty Nhật Bản, trong đó có 12 DN sử dụng kiểu dáng xe Suzuki, 9 DN sử dụng các kiểu dáng của Công ty Yamaha… Ngoài ra, 19 DN sử dụng nhiều loại kiểu dáng ra đời từ sự lắp ghép các đặc điểm của nhiều kiểu dáng xe khác nhau, như: kết hợp giữa Wave, Yamaha và Lifan; kết hợp Wave và Future; kết hợp giữa Suzuki Best và Dream… để tạo nên một sản phẩm theo phong cách “đầu Ngô, mình Sở”. Như vậy, đa số DN chưa tạo ra kiểu dáng thực sự khác biệt với những kiểu dáng đã được bảo hộ. Cả nước hiện tồn đọng khoảng 400.000 xe máy không bán được vì yếu tố vi phạm KDCN, trong đó không ít xe đã được cấp giấy chứng nhận đăng kiểm.

Nguyên nhân của tình trạng này có thể hiểu do hầu hết các DN lắp ráp xe máy trong nước chủ yếu tập trung vốn cho phần cứng (nhà xưởng, trang thiết bị, vật tư…) chứ chưa đầu tư nhiều vào khâu nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới. Vì vậy, họ tìm cách “lách” những sản phẩm đã được bảo hộ bản quyền và “nhái” những sản phẩm không được bảo hộ của các công ty xe máy Nhật Bản. Mặt khác, theo Nghị định 12 ngày 6-3-1999 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp (SHCN), thì mức phạt hành chính tối đa chỉ là 100 triệu đồng. Đồng thời, Nghị định chỉ quy định theo hành vi vi phạm chứ chưa định lượng cụ thể giá trị hàng hóa vi phạm nên nhiều DN có số lượng hàng hóa vi phạm rất lớn sẽ không biết phải xử lý như thế nào. Thực tế mức phạt thường áp dụng cho những vi phạm này chỉ từ 5 - 20 triệu đồng, kèm theo hình phạt bổ sung như gỡ bỏ, tiêu hủy yếu tố vi phạm. Làm như vậy chưa đủ sức răn đe đối với lĩnh vực KD giàu tiềm năng này.

Công bằng mà nói, những năm gần đây các DN xe máy trong nước đã góp phần không nhỏ trong việc đưa ra thị trường những sản phẩm có giá cả hợp lý để những người có thu nhập thấp vẫn có thể mua được, góp phần thúc đẩy nền công nghiệp xe máy phát triển. Tuy nhiên, Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ các DN trong quá trình thay đổi, thích nghi. Đối với các DN vi phạm, Nghị định của Chính phủ về vấn đề này cần được sửa đổi hợp lý hơn. Có như vậy, vấn đề vi phạm KDCN mới có thể được giải quyết, và xa hơn nữa là sự phát triển của ngành công nghiệp xe máy, đủ sức chống chọi một cách công bằng với các DN xe máy nước ngoài khi cánh cửa WTO mở ra.

HỒNG ĐĂNG