Ngành thép mất "mùa tăng giá"

Ảnh minh họa.

Năm 2004, toàn ngành thép đã lãi to. Chưa kể lãi thu được từ thị trường bán lẻ, chỉ tính riêng Nhà nước, đã đem lại cho ngành này 3.000 tỷ đồng (gồm 2.000 tỉ đồng bỏ thuế nhập khẩu thép và 1.000 tỷ đồng bù giá thép cho những nhà thầu các hạng mục công trình xây dựng cơ bản của Nhà nước). Thế nhưng, năm nay không phải vậy. 10 tháng qua, thị trường thép trầm lắng. Hiện nay, giá phôi thép thế giới đang ở mức 340 USD/tấn và có chiều hướng tiếp tục giảm; còn giá thép trong nước từ đầu năm đến nay, chưa bao giờ vượt ngưỡng quá 8 triệu đồng/tấn. 

Từ nay đến cuối năm, thậm chí cho đến hết quý I năm tới, ngành thép sẽ không còn cơ hội tăng giá. Có hai lý do để đưa ra nhận định này. 

Một là: Sau một thời gian dài găm hàng, các nhà đầu cơ thấy thị trường dần dần ổn định, đã tung hàng ra bán; còn về phía các nhà sản xuất, sau khi sản lượng đã dư thừa, nên chỉ sản xuất cầm chừng và cũng tung lượng dư thừa ra bán. 

Hai là: Trung Quốc - nước sản xuất thép lớn trên thế giới, hiện đang dư thừa tới hơn 60 triệu tấn thép và phôi thép. Giá thép các loại của Trung Quốc hiện đã giảm từ 30 - 50% so với đầu năm 2005, trong đó, giá thép cán phẳng chỉ còn 2.800 NDT/tấn (khoảng 350 USD - tương đương 5,57 triệu VNĐ). Với lượng thép dư thừa khổng lồ và giá cực thấp này, thép từ Trung Quốc sẵn sàng tràn vào nước ta bằng nhiều con đường khi thị trường có biểu hiện khan hiếm hoặc giá cao. Năm ngoái, lượng phôi thép nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm hơn 20% tổng lượng phôi thép nhập khẩu của nước ta; quý I năm nay, tỷ lệ này đã lên 47%. 

Sự trầm lắng của mặt hàng thép năm nay cho thấy, ngành thép đang mất dần thị trường trong nước - thị trường mà trước đây ngành thép chiếm thế độc quyền - mà nguyên nhân do ngành này đã đánh mất lòng tin của người tiêu dùng, bắt đầu từ các cơn sốt giá của năm ngoái, bởi người tiêu dùng thấy có một nghịch lý: Số liệu thống kê 10 tháng qua cho thấy, giá phôi thép nhập khẩu bình quân là 379 USD/tấn, nhưng giá thép trên thị trường từ đầu năm đến nay chưa vượt quá 8 triệu đồng/tấn. Hiện nay, đang mùa xây dựng, gái thép cũng chỉ ở mức 7,5 - 7,6 triệu đồng/tấn. Ngược lại, 10 tháng năm 2005, giá phôi thép nhập khẩu bình quân là 375 USD/tấn (thấp hơn năm nay 4 USD), nhưng giá thép trên thị trường lại phổ biến ở mức 8,5 triệu đồng/tấn, thậm chí có lúc cao tới 9,3 - 9,5 triệu đồng/tấn.

Như vậy, cùng một giá nhập khẩu phôi thép, nhưng giá bán năm ngoái cao hơn năm nay từ 1,5 triệu đồng/tấn. Cho nên sự trầm lắng của mặt hàng thép năm nay, phần nào phản ánh “sự im lặng đáng sợ” của thị trường - và cũng là của người tiêu dùng.

Đến cuối tháng 10, đầu tháng 11-2005, một số công ty thép và đại lý thép phía Bắc, đã mang thép vào bán ở các tỉnh phía Nam, bởi giá thép ở các tỉnh phía Nam hiện đang cao hơn các tỉnh phía Bắc khoảng 150.000 - 200.000 đồng/tấn. Việc này đã gây thiệt hại lớn cho các công ty và đại lý thép các tỉnh phía Nam. Các "nhà thép" phía Nam "doạ" sẽ mang thép ra phía Bắc, bán ngay tại cảng Hải Phòng và bán đúng giá gốc (khoảng 6,7 triệu đồng/tấn, bao gồm cả thuế VAT).

Trước tình hình này, Hiệp hội Thép đã phải triệu tập cuộc họp bất thường, chủ yếu là thuyết phục các công ty, đại lý không nên tiếp tục hạ giá bán, tránh để tạo ra tâm lý chờ giảm giá ở phía người tiêu dùng, làm cho thị trường tiếp tục trầm lắng. Tuy nhiên, đây mới chỉ là mong muốn chủ quan của các nhà lãnh đạo Hiệp hội Thép. Với phương thức “mua đứt - bán đoạn”, mà Hiệp hội Thép thực hiện lâu nay và ra sức bảo vệ nó, thì quyền lợi và sự lỗ - lãi của từng phân đoạn thị trường và của từng người đã được định rõ. Thép của nhà cung ứng bán cho nhà phân phối đã tính luôn cả lãi; nhà phân phối giao thép cho đại lý cũng vậy. Hiệp hội Thép không có quyền hạn gì buộc các đại lý phải bán giá này hay giá kia, bán lúc này hay bán lúc khác - một khi đã là "mua đứt - bán đoạn”.

Chuyện các nhà buôn thép đầu cơ lũng đoạn thị trường thép năm ngoái và mặt hàng thép trầm lắng năm nay, nếu xét tận gốc, là bởi cơ chế quản lý của ngành thép. Nhân đây, có thể chỉ ra một tấm gương giúp ngành thép soi rõ mình hơn. Ngành xăng dầu đã thực hiện cơ chế Nhà nước quản lý và điều tiết giá - các đại lý là người bán hưởng hoa hồng. Khi giá xăng dầu thế giới tăng vọt, Nhà nước đã bỏ thuế nhập khẩu. Nhưng gần đây, khi xăng dầu thế giới hạ, Nhà nước đã đánh thuế trở lại, nhằm rút bớt lãi kinh doanh xăng dầu để bù đắp một phần trợ giá của Nhà nước. Bởi vậy, năm nay giá xăng dầu tăng đến 3 lần liên tiếp vào đầu năm, đưa ra giá tăng gấp đôi so với năm ngoái, song vẫn được người tiêu dùng chấp nhận. Giả sử, ngành xăng dầu cũng áp dụng phương thức “mua đứt - bán đoạn” như ngành thép, thì tình hình sẽ ra sao?!.

Cho đến nay, có nhiều ngành hàng dựa vào quyền tự chủ kinh doanh đã lẩn tránh hoặc phản đối sự quản lý của Nhà nước. Lúc làm ăn thuận lợi thì liên minh với nhau để thao túng thị trường. Lúc khó khăn, thì kêu ca, trách móc, đổ lỗi cho Nhà nước và cầu xin cứu giúp. Bản "Quy chế kinh doanh thép xây dựng" do Bộ Thương mại ban hành vào cuối tháng 8 năm nay, đã bị ngành thép phản đối, là một ví dụ của tình trạng này.

Theo bản Quy chế, nhà cung ứng phải có trách nhiệm ấn định giá thép xây dựng giao cho tổng đại lý và đại lý bán lẻ, ấn định giá bán lẻ thép xây dựng trong hệ thống phân phối của mình, phải chịu trách nhiệm về tính pháp lý đối với hoạt động kinh doanh, chất lượng và giá bán lẻ do mình cung ứng. Đối với nhà phân phối thép, phải liên đới chịu trách nhiệm về tính pháp lý đối với hoạt động kinh doanh, chất lượng và giá thép xây dựng đã bán cho người tiêu dùng. Trong trường hợp cần thiết, các cơ quan quản lý Nhà nước có quyền yêu cầu các tổ chức, cá nhân kinh doanh thép báo cáo về hoạt động kinh doanh và các yếu tố hình thành giá bán thép xây dựng.

Tinh thần của bản Quy chế kinh doanh thép xây dựng như trên là đúng đắn và tỏ rõ trách nhiệm của Bộ Thương mại đối với ngành thép.

Chính phủ đã thanh tra về hoạt động của ngành thép, và đã có kết luận. Thiết nghĩ, ngành thép và các cơ quan Nhà nước có trách nhiệm nên lấy đó làm căn cứ, giúp hoạt động kinh doanh của ngành thép ngày một hiệu quả hơn.

Theo VOV