Do đầu tư công nghệ không đồng đều, bên cạnh những trang thiết bị mới, các doanh nghiệp (DN) vẫn còn nhiều thiết bị cũ sử dụng đan xen để chế biến...
KỲ 2: Thị trường xuất khẩu - Sự cạnh tranh sống còn của doanh nghiệp
 |
| Cá ngừ đại dương, một loài thủy sản có giá trị xuất khẩu cao. |
Do đầu tư công nghệ không đồng đều, bên cạnh những trang thiết bị mới, các doanh nghiệp (DN) vẫn còn nhiều thiết bị cũ sử dụng đan xen để chế biến những sản phẩm cấp đông thô, kích thước lớn… hoặc có DN do thiếu vốn nên phải mua thiết bị đã qua sử dụng. Đây là nguyên nhân khiến các DN đang chật vật khi mở rộng thị trường xuất khẩu trước đòi hỏi khắt khe của thị trường về chất lượng.
Trong chiến lược xuất khẩu của các DN thủy sản ở Khánh Hòa, Nhật Bản được đánh giá rất cao khi thị trường này luôn ổn định với số lượng nhập khẩu nhiều, giá cả tương đối và đòi hỏi chất lượng phù hợp. Thời kỳ 1990 - 1997, hàng thủy sản Khánh Hòa chủ yếu xuất khẩu sang Nhật với tỷ trọng từ 60 - 70%, thị trường này vẫn được xem là tiêu chuẩn để đánh giá về trình độ công nghệ và chất lượng sản phẩm của DN. Từ năm 1997, do ảnh hưởng những biến động về kinh tế trong khu vực, việc giảm giá đồng Yên và Chính phủ Nhật tăng thuế bán hàng đã khiến hàng thủy sản xuất khẩu (TSXK) của Việt Nam giảm mạnh và Khánh Hòa cũng là địa phương bị ảnh hưởng trực tiếp. Trước tình hình đó, các DN đã phát triển thêm nhiều thị trường mới như Đông Nam Á, Mỹ, EU, Đông Âu, Úc… Tuy nhiên, trước những rào cản về thuế và những đòi hỏi khắt khe về chất lượng, thị trường Nhật vẫn là ưu tiên hàng đầu của các DN.
Những năm trước, các DN Khánh Hòa xuất khẩu tôm sang thị trường Mỹ chiếm khoảng 25 - 30% tổng kim ngạch xuất khẩu (KNXK) thì năm 2005 thị trường này đang gặp rất nhiều khó khăn. Tuy Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã công bố phán quyết cuối cùng về vụ kiện bán phá giá với mức thuế gần như thấp nhất cho các DN Việt Nam, nhưng một số DN ở Khánh Hòa như Công ty TNHH Trúc An, Công ty TNHH Nha Trang vẫn bị đánh thuế cao ở mức 25,76%. Ngoài ra, Cục Hải quan Mỹ đã ra quy định về việc đóng tiền ký quỹ liên tục. Các DN Mỹ muốn nhập khẩu tôm từ các nước chịu thuế chống bán phá giá phải đóng trước tiền ký quỹ bằng số tiền nhập khẩu cả năm, vì thế việc nhập khẩu tôm sang Mỹ dường như bế tắc.
EU là thị trường lớn, đòi hỏi đầu tư công nghệ và chất lượng sản phẩm cao. Tuy được xếp vào thị trường khó tính nhưng giá cả cao và tương đối ổn định. Do Việt Nam chưa được xếp vào danh sách nhóm I (nhóm các nước được phép nhập khẩu vào EU ở cấp cộng đồng) nên các DN phải qua thủ tục đăng ký, kiểm tra xét duyệt và được công nhận mới đủ điều kiện xuất khẩu vào thị trường này. Năm 2004, KNXK vào thị trường EU chỉ chiếm khoảng 5 - 7%. Tuy nhiên, đây là điều kiện để DN nâng cao uy tín trên thương trường. Khi được cấp Code vào EU thì được phép xuất khẩu vào thị trường khó tính khác.
Thị trường Đông Nam Á, Trung Quốc là thị trường truyền thống sau Nhật Bản khi KNXK của các DN ở Khánh Hòa chiếm từ 25 - 30%. Thị trường này không đòi hỏi chất lượng cao, chủng loại phong phú, đa dạng như sản phẩm đông lạnh dạng block, ướp đá, chế biến khô hoặc tươi sống… Loại hàng này phù hợp với hoạt động của các DN vừa và nhỏ, tiêu thụ được những loại sản phẩm không xuất khẩu được sang thị trường khó tính khác.
Hiện nay, cơ cấu sản phẩm các mặt hàng TSXK ở Khánh Hòa không đồng đều. Ngoài những DN lớn đủ điều kiện đầu tư nhiều trang thiết bị mới phù hợp với thị trường hiện nay như rửa nguyên liệu, phân cỡ, luộc, cấp đông rời qua băng chuyền tự động, tủ đông thế hệ mới, máy dò kim loại, máy đóng gói qua hút chân không… hầu hết các DN vẫn còn sử dụng thiết bị cũ kỹ đan xen để chế biến những sản phẩm cấp đông thô, kích thước lớn… do không có vốn đầu tư. Vì thế, các sản phẩm này chỉ đáp ứng được những thị trường đòi hỏi chất lượng tương đối, giá trị gia tăng chưa cao và chiếm tỷ trọng thấp trong cơ cấu xuất khẩu. Những sản phẩm này chủ yếu do khách hàng đặt và hướng dẫn luôn về công nghệ là chính, DN chưa chủ động nhiều để có chiến lược sáng tạo ra các mặt hàng mới chào bán.
Vào thời điểm nguyên liệu thiếu, uy tín và chất lượng lại được các DN quan tâm hàng đầu khi mở rộng thị trường xuất khẩu. Bên cạnh sự cạnh tranh gay gắt của các đơn vị trong và ngoài nước, rào cản về nguyên liệu và công nghệ đang là thách thức mới cho các DN xuất khẩu thủy sản ở Khánh Hòa.
CHÂU AN KHÁNH
