Bước ngoặt mới của vận tải biển Việt Nam

Vịnh Vân Phong nằm cách Nha Trang 80km về phía Bắc, giáp với vịnh Vũng Rô của Phú Yên về phía Nam. Vịnh này nằm gần sát với các tuyến đường hàng hải quốc tế...

Một góc vịnh Vân Phong.

Vịnh Vân Phong nằm cách Nha Trang 80km về phía Bắc, giáp với vịnh Vũng Rô của Phú Yên về phía Nam. Vịnh này nằm gần sát với các tuyến đường hàng hải quốc tế, với diện tích mặt nước 43.544 ha và diện tích mặt đất thuộc vùng vịnh 13.800 ha nằm trên bán đảo Hòn Gốm và đảo Hòn Lớn cùng một số đảo nhỏ khác.

Vân Phong hội đủ các điều kiện để xây dựng một cảng trung chuyển quốc tế (TCQT). Trước hết đó là vị trí tại điểm giao cắt của các tuyến hàng hải lớn chạy qua khu vực. Hiện nay, nhu cầu chuyển tải trong khu vực đang gia tăng theo tốc độ gia tăng thương mại quốc tế, trong khi đó công suất cảng TCQT đang thiếu hụt và sẽ càng thiếu hụt nhiều hơn trong tương lai, đặc biệt khi thị trường Trung Quốc phát triển các cảng TCQT chủ yếu trong khu vực đã tiến gần đến giới hạn nên ít còn khả năng phát triển hơn nữa. Hàng container của Việt Nam gia tăng mạnh mẽ, hiện đang phải trung chuyển ở Hồng Kông hay Singapore, làm tăng chi phí cho chủ hàng Việt Nam và giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Vì thế, Việt Nam cũng có nhu cầu cảng TCQT của chính mình. Do nhu cầu phát triển kinh tế theo quy mô lớn nên kích cỡ tàu phải ngày càng lớn. Các thế hệ tàu nối tiếp nhau ra đời: Panamax, Post Panamax, Super Post Panamax… có mớn nước ngày càng lớn và chỉ các cảng có độ sâu lớn mới có thể đón được. Từ năm 1997, các nước trong khu vực không xây thêm cầu cảng có độ sâu dưới 14m mà chủ yếu trên 14m và đến 16m. Vịnh Vân Phong kín sóng, kín gió và có độ sâu lý tưởng từ 22 - 27m trên phần lớn diện tích mặt nước, không bị bồi lấp qua nhiều năm, luồng vào rộng và sâu, bảo đảm hàng hải an toàn 2 chiều cho bất kỳ thế hệ tàu biển nào, kể cả những tàu cỡ lớn hiện có và dự kiến sẽ có trong tương lai. Tổng chiều dài bờ biển tại vịnh Vân Phong có thể xây dựng được cầu cảng lên đến 30,7km, trong khi đó theo nghiên cứu của TEDI South thì chỉ cần xây dựng khoảng 15,5km cầu cảng là có thể đạt tới công suất cảng TCQT tương đương với cảng Singapore hiện nay.

Theo một nghiên cứu gần đây của Cục Hàng hải Việt Nam cùng một đối tác nước ngoài, Việt Nam có vị trí trung tâm của khu vực Đông Nam Á và Vân Phong lại nằm tại vị trí trung tâm của Việt Nam, nên nguồn hàng cho Vân Phong về lý thuyết có thể từ những nước trong khu vực như: Brunei, Campuchia, Indonesia, Malaysia, Philippine, Singapore, Lào, Trung Quốc. Đặc biệt, miền Nam Trung Quốc có thể coi là một nguồn hàng hóa quan trọng cho cảng Vân Phong.

Kể từ năm 1980, hàng hóa trung chuyển ngày càng chiếm tỷ lệ quan trọng trong tổng lượng hàng thông qua cảng của khu vực (32% năm 1980 và 47% năm 2002). Năm 2003, Việt Nam đã có lượng hàng container thông qua cảng là 2 triệu TEUs. Trong khi đó, Singapore gia tăng lượng hàng container thông qua cảng từ 0,9 triệu TEUs năm 1980 lên 16,8 triệu TEUs năm 2002. Điều này thể hiện xu thế container hóa đang gia tăng trong lĩnh vực thương mại hàng hải thế giới và khu vực. Hàng container thường được tàu chuyên dụng chuyên chở và chuyển tải tại các cảng trung chuyển. Khi lượng hàng hóa container gia tăng dẫn đến gia tăng nhu cầu về công suất cảng trung chuyển, được dự báo ở mức 4 triệu TEU và lên đến 20 triệu TEU năm 2020 tại khu vực châu Á. Trong khi những cảng trung chuyển chủ yếu trong khu vực đều đã tiến gần đến giới hạn phát triển thì đó chính là cơ hội cho sự ra đời của một cảng TCQT mới như Vân Phong. Bên cạnh đó, những nhận định ban đầu đều coi Trung Quốc và đặc biệt là miền Nam Trung Quốc chính là nơi tạo nguồn hàng cho Cảng TCQT Vân Phong. Song hiện nay chưa thấy Trung Quốc có những động thái gì trong việc mở rộng công suất cảng. Thị trường Trung Quốc lại rất sôi động, nên tình trạng thiếu hụt công suất cảng chủ yếu là cảng trung chuyển sẽ bắt đầu xuất hiện vào năm 2007 và cho tới năm 2015 (theo dự báo của Hiệp hội Cảng biển thế giới).

Khi ra đời, Cảng TCQT Vân Phong có thể tạo nên những thay đổi cơ bản trong lĩnh vực hàng hóa của Việt Nam mà cụ thể là thay đổi về cơ cấu đội tàu, tổ chức hệ thống cảng và tổ chức dịch vụ vận tải lấy Cảng TCQT Vân Phong làm trung tâm. Đội tàu sẽ phát triển theo hướng có những tàu lớn, tàu container mẹ, chạy biển xa để phục vụ cho các tuyến từ Việt Nam - Đông Nam Á đi châu Âu hay Bắc Mỹ. Đồng thời là việc phát triển đội tàu với kích cỡ thích hợp để đưa hàng từ các cảng lẻ nằm sâu trong nội địa của Việt Nam đến Cảng Vân Phong và ngược lại nhận hàng từ Vân Phong phân phối đến các cảng nói trên. Muốn thu hút được chủ hàng hay chủ tàu vào Vân Phong thì dịch vụ và giá dịch vụ tại Vân Phong phải thật cạnh tranh để làm cho chủ tàu phải cắt ngắn hoặc bỏ việc ghé vào một cảng khác. Chính phủ cần làm cho điều kiện đầu tư vào Vân Phong thật hấp dẫn đối với khu vực tư nhân trong và ngoài nước. Cần có đầu tư của đối tác trong nước, thể hiện sự cam kết của Chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam để tạo lòng tin của nhà đầu tư vào dự án. Và khi hình thành, Cảng TCQT Vân Phong sẽ làm thay đổi cả cơ cấu đội tàu, hệ thống cảng và hệ thống dịch vụ vận tải biển và các phương thức vận tải khác.

BÍCH KHUÊ