Từ những gốc cây xù xì, tưởng chừng vô dụng nhưng qua bàn tay của những người thợ tài hoa, chúng đã trở thành các sản phẩm mỹ nghệ gỗ lũa đa dạng như bàn ghế, kệ trưng bày, bàn phấn trang điểm, tượng, bình hoa… độc đáo có một không hai. Mỹ nghệ gỗ lũa xuất hiện ở Khánh Hòa vài năm nay. Phần lớn các cơ sở sản xuất tập trung ở xã Suối Hiệp - Diên Khánh trên trục Quốc lộ 1A. Đội ngũ thợ đa số là người Bắc, sau khi học nghề ở TP. Hồ Chí Minh, họ chọn Nha Trang làm nơi lập nghiệp.
Từ những gốc cây xù xì, tưởng chừng vô dụng nhưng qua bàn tay của những người thợ tài hoa, chúng đã trở thành các sản phẩm mỹ nghệ gỗ lũa đa dạng như bàn ghế, kệ trưng bày, bàn phấn trang điểm, tượng, bình hoa… độc đáo có một không hai.
Mỹ nghệ gỗ lũa xuất hiện ở Khánh Hòa vài năm nay. Phần lớn các cơ sở sản xuất tập trung ở xã Suối Hiệp - Diên Khánh trên trục Quốc lộ 1A. Đội ngũ thợ đa số là người Bắc, sau khi học nghề ở TP. Hồ Chí Minh, họ chọn Nha Trang làm nơi lập nghiệp.
 |
| Bộ bàn ghế làm từ rễ cây. |
Anh Nguyễn Hữu Văn, người gắn bó lâu năm với gỗ và là một người thợ lành nghề, cho biết: “Gỗ lũa là phần lõi và gốc cây khô, có ưu điểm là mối mọt khó xâm nhập, vân gỗ đẹp. Đặc điểm của hàng mỹ nghệ gỗ lũa là người thợ dựa trên hình dáng vốn có của gốc cây mà tạo sản phẩm. Công việc của người thợ là phát hiện ra vẻ đẹp của gốc cây và tìm cách khai thác vẻ đẹp đó, vì vậy nghề này đòi hỏi người thợ không những phải có tay nghề cao mà còn phải có mắt thẩm mỹ và trí tưởng tượng phong phú”. Vừa nói anh vừa chỉ cho tôi những gốc cây khô đủ cỡ ngổn ngang trước sân nhà, cái thì to cỡ 2 người ôm, cái thì bằng thân người, có cái thì bị cháy sém… Anh Văn còn cho biết, các cơ sở ở đây chủ yếu sản xuất bàn ghế. Nhưng nói như vậy không có nghĩa là hàng mỹ nghệ gỗ lũa không đa dạng. Thế giới của mỹ nghệ gỗ lũa vô cùng phong phú, nào là bàn ghế, kệ trưng bày, bàn phấn trang điểm, tượng, bình hoa, gạt tàn thuốc… với mọi kích thước, hình dáng. Để chứng minh những điều đã nói, anh Văn đưa tôi đến thăm một số cơ sở. Đến cơ sở của 2 anh em anh Đạt, anh Quảng chuyên sản xuất bàn ghế cao cấp, tôi không khỏi ngạc nhiên trước những bộ bàn ghế gỗ đỏ với nhiều hình dáng khác nhau và đặc biệt không có cái nào giống cái nào. Một bộ bàn ghế thường 1 bàn đi kèm 1 ghế đôi, 2 ghế đơn và 2 đôn. Đôi khi số lượng ghế và đôn có thể thay đổi tùy kích thước của bàn. Người thợ phải kết hợp một cách khéo léo các bộ phận từ bàn, ghế, đôn thành 1 bộ bàn ghế hoàn chỉnh và hài hòa. Anh Quảng cho biết, hàng của các anh phần lớn phục vụ thị trường TP. Hồ Chí Minh, thỉnh thoảng cũng có khách vãng lai đến mua. Rời cơ sở của anh Đạt, anh Quảng, tôi đến cơ sở của anh Nguyễn Khắc Hùng trong lúc anh đang say sưa làm việc trong đám bụi gỗ đo đỏ mù mịt và tiếng máy mài ầm ĩ . Ở đây anh Hùng chuyên làm kệ trưng bày. Kệ của anh làm mỗi cái một vẻ. Cái thì chạm 12 con giáp, cái chạm cảnh hổ đuổi hươu, rồng phục Quan Âm… rất độc đáo và lạ mắt. Anh Hùng cho biết nhiều sản phẩm của anh chưa kịp sơn đã có người đến hỏi mua.
Để có được một sản phẩm mỹ nghệ gỗ lũa phải
 |
| Bộ bàn ghế chạm 12 con giáp. |
tốn nhiều thời gian và tâm huyết. Đầu tiên là khâu chọn gốc cây, thường là các gốc cây có tuổi vài chục năm, càng lâu năm càng quý. Gốc cây được để khô rồi xử lý thô qua các công đoạn cưa, phay rồi vào phần xử lý chi tiết với các công đoạn đục, chạm khắc, mài… Công đoạn cuối cùng là phun sơn lên sản phẩm. Anh Văn nói rằng trước đây công việc khá vất vả vì hầu hết các công đoạn phải làm bằng tay, nhưng giờ đây công việc đã nhẹ bớt và nhanh hơn nhờ các loại máy móc, như máy cưa, máy phay, máy mài, máy phun sơn…
Không như những sản phẩm gỗ khác, hàng mỹ nghệ gỗ lũa không có mẫu mã cố định mà phụ thuộc vào hình dáng của gốc cây và mắt thẩm mỹ của người thợ. Mỗi gốc cây có một hình dáng riêng, vẻ đẹp riêng, người thợ giỏi là người biết khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn dưới cái dáng vẻ xù xì của gốc cây và làm cho điều đó thể hiện trên các sản phẩm. Giá cả của mỹ nghệ gỗ lũa cũng không cố định. Giá cả phụ thuộc vào chất liệu gỗ, hình dáng sản phẩm, hàng càng “độc” giá càng cao. Có khi chỉ một chiếc ghế tựa bằng gỗ giáng hương có giá 1,5 triệu đồng, trong khi với 5 triệu bạn đã sở hữu 1 bộ bàn ghế loại nhỏ. Hàng mỹ nghệ gỗ lũa là loại hàng mỹ nghệ cao cấp, có giá trị kinh tế cao, một bộ bàn ghế thấp nhất 5 - 6 triệu đồng cho đến 15 - 16 triệu đồng, kệ trưng bày khoảng 7 - 8 triệu đồng, bàn phấn trang điểm khoảng 3 triệu; các mặt hàng khác như bình hoa, tượng… thì khoảng vài trăm nghìn. Thường những hàng gỗ quý, lâu năm, nguyên khối, tận dụng được tối đa hình dáng nguyên thủy của gốc cây, không lắp ghép thì có giá trị cao hơn là hàng lắp ghép.
Với nhịp sống hiện đại ngày nay, con người có xu hướng tìm về thiên nhiên, đến với những giá trị nghệ thuật đích thực nên đã đem thiên nhiên, nghệ thuật vào nhà qua những chậu cây, hoa kiểng, hồ cá, đá nghệ thuật, thư pháp và hàng mỹ nghệ gỗ lũa. Càng ngày hàng mỹ nghệ gỗ lũa càng xuất hiện nhiều trong cuộc sống chúng ta với hơi thở thiên nhiên tràn đầy, sự sang trọng, tính mỹ thuật cao. Điều này lý giải vì sao hàng mỹ nghệ xuất hiện từ ngôi nhà truyền thống đến ngôi nhà hiện đại, các quán cà phê, nhà hàng, khách sạn tiêu chuẩn quốc tế. Nó làm dịu mát những khối bê-tông khô cứng trong các công trình hiện đại và tăng thêm vẻ đẹp hoài cổ của các ngôi nhà truyền thống, làm cho cuộc sống con người tươi mát, gần gũi với thiên nhiên.
Tuy mới xuất hiện nhưng hàng mỹ nghệ gỗ lũa ngày càng được người tiêu dùng biết đến và đã khẳng định chỗ đứng trên thị trường, góp phần làm phong phú thêm các mặt hàng mỹ nghệ, nhất là loại hàng mỹ nghệ cao cấp.
H.T
