Sau một thời gian dài bị người dân khai thác quá mức, không đúng cách, hàng trăm héc-ta thông trồng từ những năm 1990 tại xã Ba Cụm Nam (huyện Khánh Sơn, Khánh Hòa) đã trở nên kiệt quệ, chất lượng suy giảm nghiêm trọng.
Sau một thời gian dài bị người dân khai thác quá mức, không đúng cách, hàng trăm héc-ta thông trồng từ những năm 1990 tại xã Ba Cụm Nam (huyện Khánh Sơn, Khánh Hòa) đã trở nên kiệt quệ, chất lượng suy giảm nghiêm trọng.
Rừng thông thoi thóp
Dọc theo con đường từ đỉnh đèo Khánh Sơn vào địa bàn xã Ba Cụm Nam, những cánh rừng thông đã thưa thớt dần. Ở thôn Ka Tơ, chúng tôi không khỏi xót xa trước cảnh nhiều cây thông bị gãy đổ; những thân cây ốm yếu với những vết thương sâu hoắm, ứa nhựa. Gặp bà Cao Thị C. đang gom nhựa thông trong rừng, bà C. cho hay: “Đây là diện tích thông của gia đình, gần 6 sào. Hơn 10 năm nay, nhựa thông đã mang lại nguồn thu cho gia đình mình”. Hỏi về cách thức cạo mủ thông, bà C. tỏ ra thành thạo: “Muốn thu nhựa thông, mình phải dùng cuốc bổ vào thân cây theo chiều dọc, sau đó dùng chai nhựa để hứng, lúc nào đầy thì đi thu. Người khai thác nhựa thường đi thu gom nhựa thông từ sáng sớm, sau đó bán cho thương lái; mỗi can 20 lít bán được 370.000 đồng. Muốn thu được nhiều nhựa, phải cạo 4 - 5 mạch xung quanh cây, dài 4 - 5m và phải bổ sâu vào thân cây”.
Một số cây thông bị đốt cháy rụi tại khu vực thôn Ka Tơ. |
Tại các khoảnh rừng thông còn sót lại ở thôn Ka Tơ, hầu hết những cây thông lớn, nhỏ đều đang bị người dân khai thác một cách quá mức. Vết cạo mới đè lên vết cạo cũ. Thậm chí, có rất nhiều cây thông bị cạo thủng thân, chết đứng từ bao giờ; nhiều cây đã bị gió quật gãy… Nhiều vạt thông ven rẫy đã bị cưa hạ, đốt cháy nham nhở; cạnh đó, hơn 10 cây thông đường kính chừng 15 - 20cm cũng bị cháy gốc, chết khô. Phóng tầm mắt ra xa, nhiều vạt thông khác cũng bị cháy, nơi ít thì 6 - 7 cây bị chết, nơi nhiều 15 - 20 cây bị đốt.
Cảnh người ken, đốt, chặt thông để lấn chiếm đất sản xuất cũng xuất hiện ở nhiều khoảnh rừng thông thuộc thôn Hòn Gầm, Suối Me. Thậm chí tại khu vực gần đập Đầu Bò (thôn Hòn Gầm) có hộ còn dựng hàng rào lưới B40 để quây rừng lại; cạnh gốc thông bị cắt đã thấy bưởi, sầu riêng được trồng vào. Một người dân ở thôn Hòn Gầm cho hay: “Tình trạng người dân phá rừng thông, lấn chiếm đất đã xảy ra từ lâu; cứ sau một năm, những đám rẫy ven rừng lại rộng thêm, kéo theo đó, diện tích rừng thông bị thu hẹp lại. Không hiểu sao, tình trạng này vẫn không bị xử lý; hộ này lấn được thì hộ khác cũng lấn. Ngoài lấn chiếm, việc cạo nhựa thông một cách quá mức đã khiến cho các cánh rừng thông ở Ba Cụm Nam có nguy cơ xóa sổ”.
Nguyên nhân từ đâu?
Rừng thông Ba Cụm Nam là rừng thông 2 lá, được trồng từ những năm 1990. Từ năm 2006, thực hiện quyết định của UBND tỉnh, Ban quản lý rừng phòng hộ Khánh Sơn đã bóc tách, giao hơn 331ha rừng thông để giao cho UBND xã Ba Cụm Nam quản lý; phân chia cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số bảo vệ, khai thác nhựa. Tuy nhiên, vì lợi ích trước mắt, người dân đã khai thác một cách cạn kiệt. Trước sự suy giảm nghiêm trọng chất lượng rừng thông, năm 2011, UBND tỉnh đã thu hồi hơn 331ha rừng thông ở xã Ba Cụm Nam để giao lại cho Ban quản lý rừng phòng hộ Khánh Sơn quản lý. Khi tiếp nhận lại, Ban quản lý rừng phòng hộ Khánh Sơn đã thông báo, tuyên truyền đến người dân việc ngưng khai thác nhựa thông để phục hồi rừng. Tuy nhiên, việc khai thác nhựa thông đến nay vẫn chưa chấm dứt.
Người dân xã Ba Cụm Nam thu gom nhựa thông. |
Ông Hoàng Hữu Hùng - Trạm trưởng Trạm Quản lý - Bảo vệ rừng Ba Cụm Nam (Ban quản lý rừng phòng hộ Khánh Sơn) cho biết: “Hiện nay, việc khai thác nhựa thông đã bị cấm, đơn vị cũng đã nỗ lực tuyên truyền, ngăn chặn tình trạng này, nhưng vì mưu sinh nên nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số vẫn lén lút vào rừng khai thác nhựa. Nếu như năm 2011, qua kiểm kê, mật độ rừng thông còn 661 cây/ha thì đến nay mật độ này đã giảm nhiều do thông bị chết, gãy đổ sau khai thác nhựa”.
Theo ông Nguyễn Thanh Tùng - Giám đốc Ban quản lý rừng phòng hộ Khánh Sơn: “Rừng thông Ba Cụm Nam suy kiệt như hiện nay là do người dân khai thác quá mức, không đúng quy trình… Điều này dẫn đến tình trạng cây chết khô, bị gãy đổ, những cây còn sống thì không còn khả năng sinh trưởng. Chất lượng rừng thông Ba Cụm Nam suy giảm mạnh nhất trong giai đoạn 2005 - 2011, đây là thời điểm rừng thông được giao cho chính quyền địa phương quản lý, phân chia cho người dân bảo vệ, khai thác nhựa thông. Hiện nay, do rừng thông manh mún, nhỏ lẻ, xen lẫn với khu dân cư, nương rẫy của người dân nên công tác quản lý rất khó khăn”.
Cần tăng cường quản lý
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Minh Thành - Chủ tịch UBND xã Ba Cụm Nam cho biết: “UBND xã đã phối hợp với Ban quản lý để vận động người dân không khai thác nhựa thông. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế khó khăn nên vẫn còn hộ đi khai thác nhựa thông để kiếm thêm thu nhập. So với trước đây, số người đi khai thác nhựa thông đã giảm, nguyên nhân chủ yếu là do sản lượng ngày càng ít, thu nhập không nhiều. Đối với những hộ lấn chiếm rừng, địa phương đã mời lên, yêu cầu cam kết không tái phạm”.
Lãnh đạo Ban quản lý rừng phòng hộ Khánh Sơn cũng cho hay, đơn vị đã nắm được danh sách các hộ đang tiếp tục khai thác nhựa thông, có hành vi lấn chiếm đất rừng. Tới đây, ban sẽ làm việc với UBND xã để tuyên truyền các hộ không tiếp tục vi phạm; tăng cường kiểm soát việc mua bán nhựa thông. Ngoài ra, đơn vị đang tiến hành rà soát, đánh giá lại hiện trạng 3 loại rừng trên địa bàn huyện Khánh Sơn, trong đó có rừng thông trồng trên đất rừng sản xuất. Khi có kết quả sẽ đề xuất cấp trên một số dự án để bảo vệ, sử dụng hiệu quả diện tích rừng thông trên địa bàn. “Tình trạng người dân lấn chiếm rừng thông để lấy đất canh tác là có nhưng diện tích không nhiều. Vấn đề chúng tôi lo lắng nhất là việc người dân tiếp tục khai thác nhựa thông sẽ vắt kiệt, khiến rừng thông khó có thể phục hồi. Tới đây, chúng tôi sẽ làm việc với UBND xã Ba Cụm Nam để tăng cường tuyên truyền, vận động, ngăn chặn tình trạng này; đồng thời tham mưu UBND huyện cấm tuyệt đối việc khai thác nhựa thông trên địa bàn. Ngoài ra, trạm sẽ tiếp tục phối hợp với chính quyền địa phương đẩy mạnh việc phòng, chống cháy rừng, truy quét để phá bỏ dụng cụ thu gom nhựa thông trong rừng…”, ông Hùng chia sẻ.
HẢI LĂNG - GIANG ĐÌNH
Ông Phan Văn Sửu - Phó Chủ tịch UBND huyện Khánh Sơn: Trách nhiệm chính trong việc quản lý, bảo vệ diện tích rừng thông Ba Cụm Nam này thuộc về Ban quản lý rừng phòng hộ Khánh Sơn. Tới đây, UBND huyện sẽ kiểm tra thực tế hiện trạng để có ý kiến cụ thể đối với Ban quản lý nhằm giữ gìn số diện tích rừng thông còn lại trên địa bàn. Muốn bảo vệ rừng thông Ba Cụm Nam, đơn vị chủ rừng cần tăng cường công tác quản lý để chấm dứt tình trạng người dân ken, đốt, lấn chiếm rừng thông để lấy đất sản xuất; đối với việc khai thác nhựa thông, cần tăng cường tuyên truyền để người dân không tiếp tục khai thác nhựa nhằm phục hồi rừng thông.
