Nhiệm vụ không thể lơ là

Trạm điều tiết hồ Am Chúa - nơi xả lũ đảm bảo an toàn hồ chứa.

Mùa mưa bão đang bước vào giai đoạn cao điểm; nguy cơ mất an toàn hồ đập (ATHĐ) đang là nỗi lo của nhiều người. Phân công trực chiến 24/24 giờ, chuẩn bị sẵn sàng vật tư dự phòng, tăng cường chế độ quan trắc, phát hiện những dấu hiệu bất thường, kịp thời xả lũ… là những biện pháp cần thiết để bảo vệ hồ đập.

Khánh Hòa nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu ảnh hưởng của mưa bão. Hàng năm, mưa tập trung vào tháng 10 và 11 với tổng lượng mưa chiếm 80% lượng mưa cả năm. Kèm với mưa là các hiện tượng tố lốc, áp thấp nhiệt đới và bão, gây thiệt hại đáng kể cho đời sống và sản xuất, làm ảnh hưởng đến các công trình hồ đập. Năm nay, diễn biến bất thường của thời tiết có thể dẫn đến những nguy cơ khó lường. Mùa mưa đến, lượng nước trong các hồ đập đã “no”, nguy cơ mất ATHĐ càng cần được quan tâm.

Từ ngày giải phóng đến nay, Khánh Hòa đã nhiều lần xảy ra sự cố về hồ đập. Mùa mưa năm 1978, đập Suối Trầu (Ninh Hòa) chứa 10 triệu m3 nước bị vỡ; năm 1986, đập Suối Hành (Cam Ranh) với dung tích 8 triệu m3 bị vỡ do lũ muộn kèm bão; cuối năm 1992, hồ Am Chúa (Diên Khánh) bị thủng thân đập. Tuy chưa gây ra thiệt hại về người nhưng những sự cố này đã ảnh hưởng lớn đến sản xuất và đời sống người dân trong khu vực. Nguyên nhân sự cố không chỉ do tác động của thiên tai, chất lượng công trình mà còn do công tác quản lý hồ đập của con người. Những sự cố đó nhắc nhở mọi người không thể lơ là công tác phòng chống lụt bão (PCLB), bảo vệ các công trình hồ đập, đặc biệt trong mùa mưa bão.

Từ sau vụ vỡ đập Suối Hành và nhiều vụ vỡ đập khác ở Ninh Thuận, người dân càng lo lắng đến chất lượng các công trình thủy lợi (CTTL) trong khu vực. Chất đất đắp đập ở Khánh Hòa cũng như vùng Nam Trung bộ đều có độ kết dính yếu, dễ trương nở, tan rã và lún ướt, dẫn đến nguy cơ mất an toàn. Do vậy, việc đầu tư xây dựng đập bằng bê tông được đặc biệt lưu ý. Nhưng đập bê tông chưa phải là công trình vĩnh cửu; bởi sau một thời gian cũng bị lão hóa, xuống cấp. Vì thế, công tác tu sửa, nâng cấp luôn được đặt ra. Các CTTL sau này được thi công với kỹ thuật tiên tiến, trang bị các thiết bị chuyên dùng, đảm bảo được chất lượng và độ tin cậy hơn trước.

Tuy nhiên, các cơ quan chức năng cũng không nên ỷ vào chất lượng công trình mà quên đi các yếu tố giúp công trình bền vững. Người quản lý đập có kinh nghiệm thường chú ý quan sát phần mái đập hạ lưu, nơi có đống đá tiêu nước và theo dõi những bất thường có thể xảy ra như xoáy nước, nước chảy ra có lẫn bùn đất… Ngoài ra, mái đập cần được dọn sạch lớp phủ thực vật để nâng tuổi thọ công trình và dễ phát hiện sự cố. Hiện nay, nhiều hồ đập ở địa phương có chiều dài khá lớn như đập Cam Ranh dài 1.734m; đập chính đập Suối Dầu dài 2.042m, riêng 3 đập phụ cũng dài đến 3.000m. Điều này sẽ là mối quan tâm của những người quản lý, bởi đập càng dài càng nhiều sơ hở. Đập dài cộng với cao trình lớn là những yếu tố làm tăng nguy cơ mất an toàn nếu không có biện pháp quan trắc hiệu quả và thường xuyên.

Mới đây, đoàn kiểm tra công tác PCLB của tỉnh đã có đánh giá về công tác PCLB của các CTTL trên địa bàn. Theo đó, các chủ đập đã xây dựng phương án đảm bảo ATHĐ nhưng chưa cụ thể theo nội dung quy định tại Nghị định số 72/2007/NĐ-CP của Chính phủ, chưa dự kiến các tình huống mất an toàn có thể xảy ra theo từng cấp độ mưa lũ và các giải pháp đối phó; công tác chuẩn bị nhân lực, vật lực, vật liệu dự phòng cũng chưa cụ thể. Đây cũng là khâu yếu thường thấy trong công tác PCLB của nhiều ngành, nhiều cấp… Cần nói thêm, xả lũ bảo vệ hồ đập là việc làm cần thiết, nhưng xả lũ thế nào để không ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân vùng hạ du mới là quan trọng. Khánh Hòa không có vùng phân lũ, chậm lũ. Người dân cũng chưa quen với việc bị ngập úng và áp lực nước lũ tràn về nhanh. Vì vậy, các đơn vị quản lý hồ đập cần thông báo cho người dân biết thời gian và mức độ xả lũ theo diễn biến mưa bão, đồng thời xả lũ phối hợp với ngành Nông nghiệp hướng dẫn người dân thu hoạch vụ mùa sớm để tránh lũ; trồng cây ngắn ngày trong mùa mưa lũ. Và cũng cần tính tới lượng nước dự trữ trong hồ phục vụ sản xuất khi bước vào mùa vụ mới.

Q.V