Độc tố gai đuôi cá đuối có thể làm chết người!

Hình ảnh cấu trúc đuôi và gai đuôi cá đuối.

Lúc 9 giờ 55 ngày 13-4-2008, bệnh nhân (BN) N.X.H. 25 tuổi, ở thôn Phước Hạ, xã Phước Đồng (Nha Trang), làm nghề lặn săn cá, được đưa vào Bệnh viện (BV) 87 cấp cứu do bị cá đuối đâm gây thương tích ở ngực trái. Tuy được các y, bác sĩ (BS) BV hết lòng cứu chữa, nhưng do bệnh nặng, BN đã tử vong lúc 12 giờ 58 cùng ngày.

Cái chết quá nhanh của BN gây ra hoài nghi cho gia đình và một số người, bởi lâu nay, ở Viêït Nam chưa có trường hợp chết do bị cá đuối đâm. Đại tá, BS Chuyên khoa 2 Nguyễn Bá Hành, Phó Giám đốc BV 87 cho biết, phác đồ điều trị hoàn toàn đúng và khẳng định, nguyên nhân dẫn đến cái chết của anh N.X.H là do độc tố gai đuôi cá đuối.

BN nhập viêïn trong tình trạng khó thở nhẹ, đau nhiều ở vùng ngực trái, quanh chỗ bị đâm, nhưng về lâm sàng chưa có dấu hiệu bệnh lý đe dọa đến tính mạng. Tuy nhiên, anh H. có biểu hiện lo lắng, hốt hoảng. Đến 12 giờ, BN có biểu hiện nặng dần, đau ngực dữ dội, bắt đầu suy hô hấp, thở nhanh, môi và đầu chi tím tái, ý thức xấu dần, lơ mơ và không hợp tác. BV đã tiến hành đặt nội khí quản cấp cứu, thở máy, nhưng không cải thiện được tình trạng của BN. Đến 12 giờ 15, nhịp tim BN chậm dần, sau đó chuyển sang nhịp tự thất tần số 40 - 50 lần/phút, huyết áp tụt không đo được, đồng tử giãn to, phản xạ đồng tử với ánh sáng âm tính. Tiến hành hồi sinh tổng hợp: Ép tim ngoài lồng ngực, tiêm Adrenalin vào tĩnh mạch, shock điện. Đến 12 giờ 58 cùng ngày, BN tắt thở. Đây là trường hợp rất ít gặp ở nước ta và là lần đầu tiên xuất hiện tại BV87. Tuy nhiên, hậu quả do độc tố gai đuôi cá đuối gây ra trên thế giới đã có nhiều. Theo thống kê của Steve Grenard, nhà khoa học Colombia, trong 5 năm (1992 - 1997), ở nước này có hơn 2.000 trường hợp bị cá đuối đâm, trong đó 8 trường hợp tử vong, 23 trường hợp phải cắt cụt chân và 114 trường hợp mất khả năng lao đôïng. Còn theo Julia Layton, một nhà báo Ôx-trây-li-a thì tại nước này, ngày 4-9-2006, “vua” săn cá sấu người Mỹ Steve Irwin, 44 tuổi, đã bị gai cá đuối đâm vào ngực trái khi đang quay phim tài liệu dưới nước ở Ôx-trây-li-a. Tuy ông được y, BS sử dụng máy bay đưa đi cấp cứu nhưng vì độc tố quá mạnh, vết thương gần tim nên Steve đã qua đời chỉ sau ít phút.

Các nhà khoa học cho biết, có khoảng 150 loài cá đuối sống ở biển và cả ở sông ngòi, trong đó có khoảng 20 loài gai mang độc tố. Cá đuối nước ngọt có độc tố mạnh hơn cá đuối nước mặn. Gai cá đuối có từ 1 - 3 chiếc, kích thước 2,5 - 12cm, trong đó 2 chiếc nằm trên lưng, chiếc lớn nhất nằm ở đoạn đầu đuôi con cá. Đầu gai được bao phủ một lớp tế bào tiết ra chất độc. Hai bên gai có nhiều ngạnh làm tăng khả năng làm rách da đối phương khi đâm,  tạo điều kiện cho các độc tố xâm nhập. Chất độc bao gồm hỗn hợp protein độc nhạy cảm với nhiệt. Chất độc này bị mất tác dụng trong quá trình ướp lạnh hoặc làm khô. Các loại chất độc này tác động lên hệ thống tim ở các loài đôïng vật có vú. Nếu lượng chất độc ít có thể làm giãn hay co mạch ngoại vi; trường hợp lượng chất độc nhiều có thể gây nên tình trạng thiếu máu và làm tổn thương cơ tim, rối loạn và có thể dẫn đến ngừng tim.

Giáo sư Vũ Văn Đính, chuyên gia hàng đầu về tim mạch và cộng sự cho biết: Cá đuối biển Việt Nam có gai độc ở đuôi. Khi bị gai cá đâm, lập tức cảm thấy đau nhức dữ dội, nhiễm độc nặng có thể gây sốt, dần dần dẫn đến liệt, hôn mê, block nhĩ thất, ức chế hô hấp, sốc nhiễm độc… Thông thường, khi bị tấn công như giẫm đạp lên người, săn bắt, quay phim chụp ảnh gần sát cá, lập tức cá đuối sẽ phản xạ tự nhiên là dùng gai đuôi đâm vào đối phương để tự vệ. Trường hợp anh N.X.H bị gai cá đuối đâm vào vùng ngực trong khi lặn săn cá là như vậy. Để tránh hậu quả do bị cá đuối đâm, ngoài việc tiến hành nghiên cứu biện pháp chữa trị hiệu quả, ngư dân cần hết sức đề phòng khi tiếp cận cá đuối và chủ động tránh xa gai đuôi của nó.

NGUYỄN XUÂN

(Theo bác sĩ Nguyễn Bá Hành và các cộng sự)