Khởi kiện doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội: Nhiều vướng mắc cần tháo gỡ

Từ năm 2016 đến nay, Công đoàn tỉnh đã khởi kiện một số doanh nghiệp (DN) nợ bảo hiểm xã hội (BHXH) kéo dài ra tòa để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động (NLĐ). Tuy nhiên, các đơn khởi kiện đều bị tòa trả lại vì công đoàn không thể sửa đổi, bổ sung được những nội dung tòa yêu cầu.

Tòa trả lại đơn

Kể từ ngày 1-7-2016, cơ quan BHXH không còn thực hiện việc khởi kiện các DN nợ BHXH ra tòa mà được giao cho tổ chức công đoàn. Điều này góp phần tạo điều kiện để tổ chức công đoàn thực hiện tốt hơn chức năng bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng cho NLĐ. Công đoàn tỉnh đã triển khai ngay các bước cần thiết để khởi kiện những DN nợ BHXH của NLĐ kéo dài nhiều năm ra tòa.

Cán bộ Công đoàn tỉnh (bìa phải) hướng dẫn người lao động làm thủ tục khởi kiện doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội, chế độ thôi việc

Ngày 19-12-2016, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) tỉnh phát đơn khởi kiện một số DN như: Công ty Cổ phần Xây dựng công trình 505; Công ty Cổ phần Hòn Tằm Biển Nha Trang; Công ty Cổ phần Vinalines Nha Trang; Công ty Cổ phần Sông Đà Nha Trang... Tổng số tiền các đơn vị nợ BHXH tính đến thời điểm khởi kiện hơn 38 tỷ đồng. Trong quá trình làm thủ tục khởi kiện, theo BHXH tỉnh, có 2 đơn vị tiến hành nộp với số tiền hơn 4,6 tỷ đồng.

Ông Lê Xuân Hải - Phó Chủ tịch LĐLĐ tỉnh cho biết, ngày 3-1-2017, LĐLĐ tỉnh nhận được thông báo của Tòa án nhân dân tỉnh về việc sửa đổi, bổ sung đơn kiện với một số nội dung như: cung cấp văn bản ủy quyền của tập thể lao động hoặc Công đoàn cơ sở; chứng minh có tranh chấp về BHXH giữa NLĐ với người sử dụng lao động, giữa tập thể NLĐ với người sử dụng lao động; quyết định giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền của Chủ tịch UBND cấp huyện mà tập thể NLĐ không đồng ý với quyết định đó hoặc quá thời hạn mà Chủ tịch UBND cấp huyện không giải quyết theo quy định. “Căn cứ vào tình hình thực tiễn tại các DN, chúng tôi thấy việc lấy ý kiến bằng văn bản ủy quyền của tất cả NLĐ hoặc công đoàn cơ sở là không thực hiện được do không tập hợp được NLĐ. Bên cạnh đó, trên thực tế chưa có tranh chấp về BHXH giữa NLĐ với người sử dụng lao động, giữa tập thể lao động với người sử dụng lao động. Do không bổ sung được những nội dung tòa yêu cầu nên ngày 6-2-2017, Tòa án nhân dân tỉnh đã trả lại toàn bộ đơn khởi kiện cho LĐLĐ tỉnh vì hết thời hạn 15 ngày bổ sung đơn kiện”, ông Hải cho hay.

Cũng theo lãnh đạo LĐLĐ tỉnh, việc lấy chữ ký ủy quyền của tất cả NLĐ liên quan là rất khó thực hiện. Hơn nữa, NLĐ rất ngại tiếp xúc với cán bộ công đoàn làm nhiệm vụ, vì họ lo sợ bị chủ sử dụng lao động gây khó dễ sau khi khai báo thông tin và ký giấy tờ ủy quyền khởi kiện. Khó khăn ở đây là đại diện tập thể chứ không phải cá nhân. Hiện nay, nhiều tỉnh, thành trong cả nước cũng “bó tay” trước những yêu cầu của tòa án nên chưa vụ kiện nào được tiến hành thành công.

Cần có hướng tháo gỡ

Trước đây, cơ quan BHXH được quyền khởi kiện các đơn vị nợ BHXH kéo dài, chây ì ra tòa nên tình hình DN nợ đọng BHXH chuyển biến khả quan. Trung bình mỗi năm, cơ quan BHXH tỉnh khởi kiện hơn 50 DN ra tòa. Phần lớn vụ kiện, cơ quan BHXH đều thắng và giúp đơn vị đòi được hàng chục tỷ đồng/năm. Nhiều DN sợ bị khởi kiện sẽ ảnh hưởng đến hình ảnh của đơn vị nên tích cực trích nộp BHXH, y tế, thất nghiệp.

Theo báo cáo của BHXH tỉnh, tính đến hết tháng 3-2017, toàn tỉnh có hơn 1.500 đơn vị nợ BHXH, y tế, thất nghiệp với số tiền hơn 180 tỷ đồng. Trong đó, có hơn 300 đơn vị nợ từ 6 tháng trở lên với số tiền hơn 60 tỷ đồng. Lãnh đạo BHXH tỉnh cho biết, việc khởi kiện các DN vi phạm về BHXH vẫn là biện pháp mạnh nhất và hiệu quả nhất. Chỉ có thực hiện khởi kiện thì tình trạng DN chây ỳ, nợ đọng BHXH kéo dài mới giảm mạnh, qua đó bảo đảm được quyền lợi chính đáng của NLĐ. Những vướng mắc về thủ tục khởi kiện mà công đoàn đang gặp phải rất cần các cấp, ngành từ địa phương đến Trung ương bàn bạc, đưa ra hướng giải quyết phù hợp.

Ông Lê Xuân Hải cho biết, trước đây, BHXH tỉnh khởi kiện các DN nợ BHXH theo Bộ luật Dân sự thì hồ sơ chỉ cần 2 mẫu CT2-TS (thông báo kết quả nợ BHXH) và mẫu CO5-TS (bản đối chiếu thu nộp BHXH). Tuy nhiên, khi LĐLĐ tỉnh đại diện NLĐ khởi kiện phải căn cứ theo Bộ luật Lao động nên rất rườm rà, vướng nhiều thủ tục. Trước thực trạng này, LĐLĐ tỉnh đã báo cáo với Tổng LĐLĐ Việt Nam kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành xem xét “cởi trói” một số quy định về thủ tục để công đoàn đại diện tập thể NLĐ khởi kiện DN trả nợ BHXH cho NLĐ.

PHÚ VINH