Gian nan nước sạch nông thôn

Hiện nay, các ngành chức năng và cơ quan chuyên môn của tỉnh Khánh Hòa đang xây dựng quy hoạch nước sạch nông thôn giai đoạn mới.

Nước sạch khan hiếm

Theo thống kê của cơ quan chức năng, tính đến tháng 12-2015, toàn tỉnh có 97 công trình cấp nước tập trung, đưa tỷ lệ người dân khu vực nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh lên 93,3%, cao hơn so với bình quân chung của cả nước. Tuy nhiên, con số thống kê này chưa phản ánh hết thực trạng nước sinh hoạt của người dân nông thôn.

Người dân ở huyện Khánh Sơn thường xuyên thiếu nước sinh hoạt

Trên thực tế, Khánh Hòa thường xuyên phải đối diện với tình trạng không giữ được nước mỗi khi mưa về, thiếu nước nghiêm trọng vào mùa nắng nóng. Nguồn nước ngầm cũng phân bố không đồng đều, thiếu ổn định và không đảm bảo để sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Theo số liệu quan trắc nước dưới đất trên địa bàn tỉnh của Sở Tài nguyên và Môi trường ở 10 vị trí tại các địa phương như: Vạn Ninh, Ninh Hòa, Diên Khánh, Cam Lâm, Nha Trang, các chỉ tiêu coliform thường vượt mức cho phép, đặc biệt tại nhiều điểm có dấu hiệu nhiễm phèn. Bên cạnh đó, các chỉ số về kim loại trong nước ngầm cũng vượt ngưỡng cho phép ở nhiều khu vực. Riêng tại các khu vực ven biển, nguồn nước ngầm thường bị nhiễm mặn vào mùa nắng. Còn tại nhiều nơi ở: Vạn Ninh, Ninh Hòa, Diên Khánh, Cam Ranh…, nguồn nước ngầm bị nhiễm fluor.

Trong quá trình lấy mẫu phân tích chất lượng nước ở các địa phương, hầu như mẫu nước trước khi qua hệ thống xử lý đều chưa đủ tiêu chuẩn cấp nước sinh hoạt. Các chỉ số về Coliform, Fe, E.coli đều vượt tiêu chuẩn cho phép. Chất lượng nước sau khi qua hệ thống xử lý, đa số đều giảm các chỉ số này, nhưng riêng hệ thống giếng khoan, giếng đào, lu bể chứa nước mưa hầu hết các mẫu quan trắc trên toàn tỉnh đều không đạt tiêu chuẩn sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Trong đó, các chỉ số về florua, Fe, Coliform, E.coli… đều cao hơn so với ngưỡng cho phép. Không ít chỉ số đó cao gấp 3, 4 lần tiêu chuẩn. Toàn tỉnh hiện có hàng trăm ngàn giếng khoan, giếng đào và một tỷ lệ đáng kể số hộ đang sử dụng nguồn nước này vào mục đích sinh hoạt.

Thực trạng ấy cho thấy việc xây dựng các công trình cấp nước tập trung cần có quy mô liên vùng, hệ thống xử lý nước hiện đại nhằm nâng độ phủ cũng như nâng cao chất lượng nước sinh hoạt là vấn đề cấp thiết.

Công trình cấp nước chưa tương xứng

Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, trong giai đoạn trước, các công trình cấp nước đa số đều có quy mô nhỏ, nhất là những công trình cấp nước tự chảy hoạt động chưa thực sự hiệu quả, chất lượng nước chưa đồng đều và thường hư hỏng vào mùa mưa, trong khi mùa khô không chủ động được nguồn cấp. Chẳng hạn, huyện Diên Khánh có nhiều công trình cấp nước tập trung quy mô, có khả năng cấp nước cho một vùng liên xã, như: hệ thống cấp nước Diên Sơn - Diên Điền, hệ thống Diên Phước - Diên Lạc - Diên Thọ… Địa phương cũng có nhiều xã đã đấu nối với hệ thống nước máy của Công ty Cổ phần Cấp thoát nước Khánh Hòa, nhưng toàn huyện vẫn còn tới 11,4% dân số đang phải sử dụng nước sông, ao, nước mưa hoặc giếng không đảm bảo vệ sinh.

Trong khi đó, huyện Khánh Vĩnh với 18 hệ thống cấp nước tập trung nhưng đã có 4 hệ thống ngưng hoạt động, 14 hệ thống còn lại chỉ đáp ứng cho 76,8% dân số, trong đó chỉ chưa đầy 6% dân số được sử dụng nước sạch đạt tiêu chuẩn quốc gia; 3,2% dân số của huyện miền núi này đang sử dụng nước không đảm bảo vệ sinh.

Khánh Sơn cũng là địa bàn thường xuyên phải đối diện với tình trạng thiếu nước vào mùa khô và những trận lũ quét khi mùa mưa đến. Đã vậy, hầu hết các công trình cấp nước mới chỉ dừng lại ở việc đắp đập dâng dẫn nước từ suối về rồi cấp cho người dân. Nhiều công trình không qua lắng lọc hoặc hệ thống lọc ít phát huy tác dụng. Bởi vậy, mặc dù các hệ thống cấp nước đã cấp cho 78,6% dân số, nhưng trên thực tế, vào mùa nắng hầu hết đều thiếu nước nghiêm trọng, còn khi mưa xuống, chất lượng nước sinh hoạt nơi đây lại không đảm bảo Đó là chưa kể 21,4% người dân đang sử dụng nước không đảm bảo vệ sinh, chỉ có chưa đầy 5% dân số được sử dụng nước sạch đạt tiêu chuẩn.

Nâng tầm quy mô cấp nước

Trong cuộc họp bàn về Dự án Quy hoạch nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn đến năm 2025, định hướng đến năm 2035 vừa được UBND tỉnh tổ chức, các thành viên dự họp đều có chung nhận định rằng, các hệ thống cấp nước được đầu tư trước đây đa số đều quy mô nhỏ, chất lượng công trình không còn đảm bảo, quy hoạch giai đoạn tới phải ưu tiên đối với các công trình quy mô, hiện đại hơn. Điều này không chỉ phù hợp với nhu cầu ngày càng cao của người dân, mà ngay trong bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020, đổi thay lớn nhất liên quan đến nước sinh hoạt đó chính là việc nâng tỷ lệ cư dân nông thôn được sử dụng nước sạch. Tại Khánh Hòa, trong số 93,3% người dân nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh mới chỉ có 36,7% người dân được sử dụng nước sạch.

Con số này theo chuẩn mới phải là 60% trở lên. Để nâng tỷ lệ người dân sử dụng nước đạt quy chuẩn quốc gia thì phải đầu tư các công trình cấp nước tập trung có quy mô hơn nhiều so với các công trình nước tự chảy được đầu tư giai đoạn trước.

Ở một khía cạnh khác, khi đánh giá về những công trình cấp nước kém hiệu quả hiện nay, nguyên nhân chính được rút ra chính là các hệ thống này thiếu nguồn nước cấp, hệ thống lọc hoạt động kém, các hạng mục công trình xuống cấp, đường ống bị tắc nghẽn, hư hỏng... Từ đó có thể thấy, ngoài yếu tố chủ quan, vấn đề cốt lõi của các công trình cấp nước hiện nay chính là nguồn cấp nước. Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, việc xác định phương pháp cấp nước rõ ràng, đánh giá chi tiết nguồn cấp nước nhằm đầu tư các công trình quy mô, mang tính khả thi và hiệu quả bền vững đang là nhiệm vụ được đặt ra cho các ngành chức năng trong quá trình xây dựng quy hoạch cấp nước sinh hoạt nông thôn tỉnh Khánh Hòa trong thời gian tới. Dự án này đặt ra mục tiêu đến năm 2025, 100% dân số nông thôn được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh với mức bảo đảm 80 lít/người/ngày đêm; 70% dân số nông thôn được sử dụng nước đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Để đạt được mục tiêu này cần khoảng 1.200 tỷ đồng cho các hạng mục đầu tư, nâng cấp các công trình cấp nước trong giai đoạn từ nay đến năm 2035.

H.Đ