Giải "bài toán" quản lý an toàn thực phẩm

Theo quy định của Luật An toàn thực phẩm, lĩnh vực an toàn thực phẩm có 3 ngành cùng tham gia quản lý là: Y tế, Nông nghiệp - Phát triển nông thôn và Công Thương. Do lĩnh vực này quá rộng, còn chồng chéo giữa 3 ngành nên công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm gặp nhiều khó khăn.

Theo quy định của Luật An toàn thực phẩm (ATTP), lĩnh vực ATTP có 3 ngành cùng tham gia quản lý là: Y tế, Nông nghiệp - Phát triển nông thôn và Công Thương. Do lĩnh vực này quá rộng, còn chồng chéo giữa 3 ngành nên công tác quản lý nhà nước về ATTP gặp nhiều khó khăn.

Bài 1: Thực phẩm ở chợ và thức ăn đường phố: Khó quản lý

Hiện nay, công tác quản lý ATTP ở các chợ, thức ăn đường phố trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa chưa được quan tâm một cách đầy đủ, thiếu sự kiểm soát chặt chẽ.

Từ chợ…

Hiện nay, nguồn thực phẩm đưa vào bán tại các chợ, đặc biệt là mặt hàng rau củ, trái cây vẫn chưa được kiểm soát chặt chẽ. Hàng ngày, Chợ Đầm - chợ đầu mối của TP. Nha Trang có hơn 10 hộ tiểu thương buôn bán sỉ mặt hàng rau, củ được nhập từ Đà Lạt với số lượng khoảng 2 - 3 tấn/ hộ/ngày. Từ các hộ tiểu thương này, hàng chục mối bán lẻ từ khắp nơi đến đây để lấy hàng về bán. Người bán và người mua chỉ quan tâm về giá cả, không ai quan tâm đến nguồn gốc hàng hóa hay các giấy tờ chứng nhận rau củ đảm bảo ATTP. Khi được hỏi mặt hàng rau củ, trái cây tại chợ có được kiểm soát, kiểm tra chất lượng không, bà Lưu Thị Đoàn Viên - nhân viên Ban quản lý (BQL) Chợ Đầm cho biết: “Hoạt động buôn bán rau củ và trái cây thường diễn ra từ 12 giờ đêm đến 6 giờ sáng. Các cơ quan chức năng ít khi kiểm tra mặt hàng này”. Ngoài rau củ và trái cây, mặt hàng hải sản như: tôm, cá… cũng chưa được kiểm soát về chất lượng.

Mỗi buổi sáng, hàng chục xe tải chở mặt hàng rau củ từ Đà Lạt về Chợ Đầm

Tại chợ Xóm Mới, hàng ngày, tổ công tác nghiệp vụ của chợ thường đến sớm và kiểm tra một số mặt hàng kinh doanh tại chợ. Tuy nhiên, tổ chỉ kiểm tra được mặt hàng thịt gia cầm và thịt heo thông qua việc đóng dấu của ngành thú y, nhãn mác của mặt hàng khô; còn các mặt hàng khác không thể kiểm tra được. “Khó khăn hiện nay là khó có thể kiểm tra được rau củ quả có dư thuốc bảo vệ thực vật; tôm, cá có bị ngâm bằng phân urê; giá, bắp chuối có bị tẩy trắng hay không? Tổ công tác nghiệp vụ cũng chỉ nhận định cảm quan bằng mắt, chứ không có dụng cụ kiểm tra chuyên ngành. Do đó, công tác quản lý về ATTP của BQL chợ bị hạn chế; chúng tôi chỉ có thể nhắc nhở, khuyến cáo tiểu thương thực hiện đúng quy định về vệ sinh ATTP”, bà Nguyễn Thị Cúc - Phó trưởng BQL chợ Xóm Mới cho biết.

Bà Lê Thu Hải - Phó Giám đốc Sở Công Thương cho biết, theo trách nhiệm được phân công thì Bộ Công Thương sẽ ban hành quy định điều kiện kinh doanh thực phẩm tại các chợ, siêu thị, nhưng đến nay, bộ mới đang soạn thảo, lấy ý kiến góp ý. Để giải quyết bài toán này, thời gian qua, Sở Công Thương đã tổ chức kiểm tra, cấp giấy xác nhận kiến thức về ATTP cho các hộ kinh doanh thực phẩm trong chợ. Các đội quản lý thị trường trên địa bàn các huyện kiểm tra thường xuyên việc chấp hành pháp luật về ATTP đối với các hộ kinh doanh thực phẩm trong chợ. Đồng thời, vận động các cơ sở ký cam kết không kinh doanh hàng hóa nhập lậu, buôn bán hàng cấm, hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng hóa không đảm bảo chất lượng thực phẩm. Tuy nhiên, việc kiểm tra, kiểm soát còn hạn chế do chưa được trang bị đầy đủ các thiết bị, dụng cụ kiểm tra và các tiêu chí ATTP trong chợ chưa được ban hành làm cơ sở quản lý, xử lý vi phạm. Như vậy, do cả nguyên nhân khách quan và chủ quan mà công tác vệ sinh ATTP tại các chợ chưa được quan tâm một cách đầy đủ.

… đến đường phố

Theo các tiêu chí quy định đảm bảo ATTP trong kinh doanh thức ăn đường phố của Bộ Y tế, nơi bày bán thực phẩm phải cách biệt các nguồn ô nhiễm; bàn ghế, giá tủ để bày bán thức ăn, đồ uống phải cách mặt đất ít nhất 60cm; thức ăn chín, đồ uống phải để trong tủ kính hoặc thiết bị bảo quản hợp vệ sinh và phải chống được bụi bẩn, mưa, nắng, ruồi nhặng và côn trùng xâm nhập. Cùng với đó, người bán hàng khi tiếp xúc trực tiếp với thức ăn, đồ uống ăn ngay phải dùng găng tay sử dụng 1 lần; thực hiện khám sức khỏe theo định kỳ; phải có sổ sách ghi các địa chỉ mua nguyên liệu thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thực phẩm…

Tuy nhiên, qua các đợt kiểm tra của cơ quan chức năng cho thấy, ít có cơ sở kinh doanh thức ăn đường phố nào thực hiện đầy đủ các quy định trên. Vi phạm phổ biến nhất là không đậy kín, không có tủ kính chứa thức ăn đã nấu chín; sử dụng tay trần để bốc thức ăn; nhiều nơi còn bày bán thức ăn ngay trên hố ga, gần cống thoát nước…

Nhiều quán thức ăn đường phố ở TP. Nha Trang chưa thực hiện đúng 10 tiêu chí theo quy định

Bà Nguyễn Thị Lan - bán bún cá, mì quảng ở đường Phan Đình Giót (Nha Trang) cho biết: “Các thực phẩm nấu bán được tôi mua ngoài chợ. Thấy thực phẩm nào tươi ngon thì mua chứ không để ý nguồn gốc. Còn việc phải ghi chép mua ở chỗ nào, tôi không làm vì thấy không cần thiết”. Mặc dù vi phạm tràn lan nhưng ít hộ kinh doanh bị xử phạt.

Bà Trần Thị Thanh Thủy - Trưởng Trạm Y tế phường Phương Sơn, TP. Nha Trang, thành viên ban chỉ đạo vệ sinh ATTP của phường cho biết: “Các đối tượng kinh doanh thức ăn đường phố chủ yếu là những người có hoàn cảnh khó khăn, mưu sinh hàng ngày từ quán ăn vỉa hè. Vốn liếng chỉ vài trăm ngàn, lời ít nên việc huy động họ thực hiện theo đúng các tiêu chí rất khó, nhất là đối với những người buôn bán đã lớn tuổi, gánh hàng rong. Vì thế, các đợt kiểm tra của phường chỉ dừng ở mức nhắc nhở. Việc thực hiện các tiêu chí dựa vào ý thức tự giác của cơ sở là chính”.

Ngoài các khó khăn trên, lãnh đạo một số phường, xã chia sẻ, đa số các hộ kinh doanh thức ăn đường phố buôn bán giờ giấc không ổn định, nhiều người từ địa phương khác đến buôn bán nên gây khó khăn trong công tác quản lý, tuyên truyền, kiểm tra và xử lý. Việc áp dụng các quy định trong kinh doanh thức ăn đường phố vào thực tế còn nhiều bất cập, đặc biệt là quy định về nguồn nước, về khám sức khỏe và xác nhận kiến thức ATTP…

Các quán ăn vỉa hè là nơi tiềm ẩn nguy cơ mất vệ sinh an toàn thực phẩm

Bên cạnh đó, hoạt động mua bán phần lớn diễn ra vào sáng sớm và cuối giờ chiều, buổi tối nên việc tổ chức đoàn kiểm tra gặp khó khăn. Cán bộ chuyên trách về ATTP ở cấp xã, phường đều kiêm nhiệm, không được đào tạo sâu về chuyên môn, nghiệp vụ, chủ yếu thông qua các lớp bồi dưỡng, tập huấn ngắn ngày. Kinh phí dành cho hoạt động này hạn hẹp, không được trang bị các thiết bị kiểm tra ATTP. Vì thế, nhiều lãnh đạo xã, phường thừa nhận, khi ra quân, chủ yếu kiểm tra hộ kinh doanh có đảm bảo yêu cầu về thủ tục hành chính, còn để kết luận thực phẩm có bảo đảm ATTP hay không thì hầu hết các đoàn kiểm tra không dám, vì việc kiểm tra chủ yếu bằng… cảm quan.  

   
Ông Nguyễn Đình Thoan - Phó Giám đốc Sở Y tế cho biết, hàng năm, Sở Y tế đều xây dựng kế hoạch triển khai công tác bảo đảm ATTP, trong đó hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát ATTP được chú trọng nhằm kịp thời ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật về ATTP, góp phần hạn chế ngộ độc thực phẩm, bảo vệ sức khỏe nhân dân. Tuy nhiên, hiện nay, việc quản lý hộ kinh doanh thức ăn đường phố gặp nhiều khó khăn, bởi đa số các hộ này đều khó khăn về kinh tế, trình độ học vấn thấp, ý thức chấp hành các quy định về ATTP chưa cao, nguồn kinh phí hỗ trợ cho loại hình này đã bị cắt giảm. “Để giải quyết bài toán này, Sở Y tế đã và đang tham mưu UBND tỉnh phân cấp quản lý nhà nước về ATTP đối với hộ kinh doanh thức ăn đường phố theo hướng giao cho xã, phường, thị trấn quản lý. Theo đó, trạm y tế thực hiện việc xác nhận kiến thức ATTP và tham mưu cho ban chỉ đạo liên ngành vệ sinh ATTP, chủ tịch UBND các xã, phường quản lý nhà nước về ATTP”, ông Thoan nói.

Nhóm PV

Bài 2: Cần có giải pháp đồng bộ