Những điểm mới của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014

Qua hơn 7 năm thực hiện, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2006 đã bộc lộ nhiều nội dung bất cập. Vì vậy, Quốc hội đã thông qua Luật BHXH năm 2014, với nhiều nội dung hoàn toàn mới…

Xét ở tầm vĩ mô, Luật BHXH năm 2014 quy định rõ hơn quyền và trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức chính trị, chính trị - xã hội trong tổ chức thực hiện Luật BHXH. Điều này khắc phục tình trạng chồng chéo trong việc tổ chức thực hiện chính sách BHXH, giúp nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về BHXH.

Điểm mới rất quan trọng của Luật BHXH năm 2014 là quy định cụ thể hành vi bị nghiêm cấm. Đây sẽ là cơ sở để việc xử lý những bất cập trong lĩnh vực BHXH. Mặt khác, quy định này cũng để chuẩn bị cho việc đưa các hành vi vi phạm Luật BHXH trở thành tội danh trong Luật Hình sự sửa đổi sắp tới. Luật BHXH năm 2014 đã có những quy định rất mới nhằm hiện đại hóa ngành BHXH trong công tác quản lý cũng như đảm bảo vị trí quan trọng của lĩnh vực BHXH trong mọi mặt của đời sống xã hội. Điều đó thể hiện qua những nội dung như: xây dựng và vận hành cơ sở dữ liệu điện tử về quản lý BHXH, tăng cường tính công khai minh bạch trong lĩnh vực BHXH; thẩm quyền của cơ quan BHXH trong việc nắm bắt các thông tin về người lao động từ doanh nghiệp, cơ quan Thuế, cơ quan Nhà nước khác có liên quan.

Điều mà Luật BHXH năm 2014 thu hút nhiều sự quan tâm của người dân đó là những quy định cụ thể về đối tượng đóng BHXH, tiền lương và lãi chậm đóng. Thứ nhất, Luật mở rộng đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc khi quy định thêm 3 nhóm đối tượng là: Người lao động theo hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng; người nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo quy định pháp luật và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã. Luật cũng bỏ quy định về tuổi trần tham gia BHXH tự nguyện nhằm tạo điều kiện cho người lao động cũng như tăng nguồn thu cho quỹ BHXH. Những thay đổi về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, vốn là đối tượng tham gia bảo hiểm y tế bắt buộc, sẽ dẫn đến những thay đổi về bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp.

Luật cũng quy định về tiền lương đóng BHXH. Chẳng hạn, nếu doanh nghiệp là người quyết định chế độ tiền lương cho nhân viên, tiền lương đóng BHXH của họ gồm tiền lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Điều này nhằm khắc phục tình trạng khai giảm tiền lương, khai tăng phụ cấp để tránh đóng BHXH. Luật cho phép thành lập bảo hiểm hưu trí bổ sung mang tính chất tự nguyện. Ngoài ra, Luật thay đổi cách tính trợ cấp ốm đau, thai sản có lợi hơn cho người lao động, nới lỏng điều kiện hưởng chế độ thai sản, chồng được nghỉ hưởng trợ cấp thai sản khi vợ sinh con…

Về chế độ hưu trí, nam đủ 50 tuổi, nữ đủ 45 tuổi, có đủ từ 20 năm đóng BHXH trở lên và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên, được chia thành hai nhóm: Nhóm thứ nhất nếu bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81% thì nam đủ 51 tuổi, nữ đủ 46 tuổi, sau đó mỗi năm tăng thêm một tuổi cho đến năm 2020 trở đi, nam đủ 55 tuổi và nữ đủ 50 tuổi thì mới đủ điều kiện hưởng lương hưu. Nhóm thứ hai nếu bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên thì nam đủ 50 tuổi, nữ đủ 45 tuổi thì vẫn được hưởng lương hưu.

Ngoài ra, Luật BHXH năm 2014 đã quy định lại cách tính tỷ lệ lương hưu hàng tháng theo hướng giảm dần và điều chỉnh cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH làm căn cứ tính lương hưu rất cụ thể. Luật còn quy định người lao động chỉ được hưởng BHXH một lần khi bị mắc các bệnh nguy hiểm đến tính mạng. Các trường hợp khác, Luật BHXH khuyến khích người lao động có thể bảo lưu thời gian tham gia BHXH để sau đó nếu có việc làm thì cộng nối thời gian tham gia, hoặc có thể tham gia BHXH tự nguyện để đủ thời gian hưởng BHXH hàng tháng khi đến tuổi nghỉ hưu.

Theo Luật, người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật sẽ không được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp cũng có những ràng buộc khá cụ thể. Ngoài ra, Luật cũng có nhiều điều chỉnh cụ thể về chế độ tử tuất theo hướng mở rộng quyền lựa chọn cho thân nhân của người mất.

LÊ MINH