Cam Ranh - thành phố hải cảng chiến lược

Cam Ranh - thành phố trẻ chỉ mới 3 tuổi! Nhưng có lẽ không mảnh đất nào lại có dấu ấn lịch sử và vị trí địa lý lừng danh như Cam Ranh. Trong tương lai, Cam Ranh sẽ là miền đất mở cửa cho Khánh Hòa cất cánh...

Vị thế mang tầm thế giới

Cam Ranh đã có tên trên bản đồ thế giới là hải cảng nước sâu thiên nhiên tốt nhất thế giới từ hơn 100 năm qua. Thế giới có hàng vạn cảng nhưng như Cam Ranh chỉ có 3 địa danh: San Francisco (Mỹ), Rio de Janneiro (Brazil) và Sydney (Australia). Vịnh Cam Ranh có diện tích hơn 60km2, chỗ rộng hơn 10km, dài hơn 20km, nhưng điều quan trọng là độ sâu tuyệt vời với trung bình 15m tới 20m, nơi sâu nhất ở Mũi Hời là 30m. Về mặt quân sự, đây là chỗ trú đậu cho tàu ngầm rất tuyệt vời. Bởi thế, gần như ngay từ cuối Thế kỷ XIX, khi thực dân Pháp xâm lược, triều đình nhà Nguyễn thất bại thì vịnh Cam Ranh được các nhà chiến lược hàng hải Pháp chiếm ngay để khai thác. Lịch sử đã nhắc đến hầu tước De Barthelemy - người khởi xướng xây dựng căn cứ tại đây và “vị khách tầm cỡ” đầu tiên ghé Cam Ranh tránh bão, củng cố lực lượng của hạm đội Ban Tích của Nga Sa Hoàng trên đường tăng cường lực lượng trong cuộc chiến tranh với Nhật năm 1904. Chính vị thủy sư đô đốc Rojevenky của hạm đội Ban Tích khi đến đây phải thốt lên: “Đây là hải cảng thiên nhiên tuyệt vời về quân sự, tấn công và phòng thủ đều được”. Trước đó chưa lâu, lịch sử cuộc chiến thủy quân giữa nhà Tây Sơn và Nguyễn Ánh đều có cuộc tập kết chiến lược và kể cả giao tranh giành vị thế tại đây. Thời hiện đại, thập niên 60 của Thế kỷ XX, nơi đây trở thành căn cứ liên hợp chiến lược của Mỹ, cùng với căn cứ Su-bíc tại Philippines, Hải quân Mỹ hoàn toàn làm chủ biển Đông và Thái Bình Dương suốt một thời gian dài.

Về thương cảng trong nước, cảng - vịnh Cam Ranh càng có ưu thế tuyệt đối. Chẳng hạn như, để vào tới cảng Hải Phòng, tàu phải đi mất 3 giờ, cảng Sài Gòn mất 9 giờ, còn Cam Ranh chỉ đúng 1 giờ có thể đón tất cả mọi loại tàu có trọng tải lớn nhất. Có chăng, nếu sau này, khi cảng Vân Phong (huyện Vạn Ninh) được xây dựng thì mới sánh được với Cam Ranh. Chỉ có điều, Cam Ranh đã được thiên nhiên “xây dựng” từ hàng triệu năm trước. Cũng cần phải nhắc thêm, từ Cam Ranh ra tới đường hàng hải quốc tế trên biển Đông cũng gần nhất so với các cảng trong nước, chưa kể ở vị trí trung điểm giữa Singapore, Hồng Kông, Philippines và Yokohama.

Bên tượng đài Bác Hồ ở Cam Ranh.

Thật kỳ diệu, không có hải cảng nào lại có sân bay với đường băng dài và tốt như Cam Ranh; trục đường quốc lộ và đường sắt Bắc - Nam chạy băng sát bờ vịnh chỉ vài kilômét. Bởi thế, chính nơi đây là mảnh đất hội tụ các yếu tố “thiên thời - địa lợi và nhân hòa” cho Khánh Hòa cất cánh thời kỳ đổi mới.

Dấu ấn lịch sử và thời gian

Tưởng chừng ngẫu nhiên, nhưng lịch sử lại cho đó là sự sắp xếp mang tầm chiến lược của những vĩ nhân, mà ở đây chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chính Người sau khi làm tất cả để vãn hồi hòa bình cho đất nước tại Pháp, khi trở về Việt Nam bằng tàu thủy, Người có ghé lại vịnh Cam Ranh để gặp Cao ủy Đông Dương D’Argenlieu để thương thuyết lần cuối. Chắc có lẽ chỉ ít ngày trên vịnh Cam Ranh, Người đã hiểu thế cuộc như thế nào. Chúng ta cũng không quên rằng, chính vị trí chiến lược hiếm có của Cam Ranh mà suốt một thời gian dài, nơi đây vẫn chỉ là dải đất không thể mở cửa. Chúng tôi còn nhớ, đầu năm 1992, khi những thông tin mang tính chiến lược là quân đội Liên Xô (cũ) sẽ rút khỏi căn cứ Cam Ranh và nơi đây sẽ được khai thác dân sự thì đúng là cơ hội vàng cho Cam Ranh. Tuy vậy, cũng phải chờ tiếp tới hơn 10 năm sau đó Cam Ranh mới thực sự mở cửa.

Thành phố hải cảng chiến lược

Cam Ranh đã ngủ quá lâu. Ai cũng biết thế cho dù là chậm. Khi sân bay Cam Ranh trở thành sân bay dân dụng, mọi người đều ngỡ ngàng tới sửng sốt “vì sao trên bán đảo huyền thoại này lại có một phi cảng hảo hạng đến thế, chưa có sân bay nào mà được sử dụng cho quốc kế dân sinh với giá rẻ như Cam Ranh”. Nhưng chúng ta cũng phải nhớ rằng, chính con đường bây giờ mang tên Đại lộ Nguyễn Tất Thành đi từ Nha Trang men theo các dãy núi hùng vĩ đầu bán đảo tới sân bay xứng đáng là con đường biển đẹp đầy ý nghĩa. Cùng với con đường mở ra phía Bắc Nha Trang mang tên Phạm Văn Đồng và về phía Tây lên Đà Lạt, Khánh Hòa xứng đáng là tỉnh mở đường giỏi nhất Việt Nam.

Có thể nói vui, Cam Ranh như cô gái đẹp tài sắc nhưng vì duyên phận nên lấy chồng muộn. Phải mãi tới gần 20 năm sau khi đất nước đổi mới, Cam Ranh mới được trả lại những gì mình đã có mà chưa được đầu tư phát triển. Nhưng có điều, chính vì được thừa hưởng một gia tài vô cùng to lớn và hiếm có nên Cam Ranh chưa biết xoay sở thế nào để cho xứng danh mình.

Là người tới đi khảo sát viết một bài báo đầu tiên trên báo Lao Động Chủ nhật tháng 1-1993, với mục đích đưa cái tên Cam Ranh từ vị trí chiến lược nhạy cảm trở thành địa danh mà Việt Nam sẽ đổi mới để phát triển. Cho đến hôm nay, khi đọc lại bài báo cũ và so sánh số liệu hiện nay, tôi vẫn thấy Cam Ranh phát triển còn chậm. Một du khách tới Cam Ranh nói đùa: “Một thành phố mà không có tòa nhà nào quá 5 tầng”. Có thể Cam Ranh đã tính toán để có những bước đi căn cơ cho mình. Nhưng quả thực, dù gì đi nữa, Cam Ranh vẫn chưa đột phá mang tính nổi trội, xứng danh là đô thị thứ hai của Khánh Hòa.

Nhiều lần tới Ba Ngòi - Cam Ranh, nhìn thấy thế đất nơi đây quả là đắc địa: phía Tây có núi bao bọc, phía Đông và Nam là vịnh nước êm đềm. Có thể nói, sau này, khi thành phố phát triển không gian sẽ rất tuyệt vời vì tất cả đều hướng ra phía Đông Nam - đó là biển. Chưa hết, phía bán đảo còn hoang sơ nhưng có thể sánh ngang với bán đảo Sơn Trà của Đà Nẵng, và kỳ lạ làm sao khi đầm Thủy Triều còn đẹp hơn cả sông Hàn. Ở Việt Nam không có mảnh đất để xây dựng đô thị tuyệt trần hơn nơi đây. Ta thử hình dung xem có một “biển vịnh - đầm” làm trục cho thành phố và chắc chắn sẽ là thành phố công viên điển hình của nửa cuối Thế kỷ XXI.

Trở lại hiện tại, chúng tôi nghĩ rằng, Cam Ranh sẽ phát triển thành phố cảng danh tiếng như Hải Phòng, Đà Nẵng trong tương lai gần. Và tôi chợt nghĩ tới lời bài hát nổi tiếng của nhạc sĩ Phạm Đình Sáu có tên “Những thành phố bên bờ biển cả” có câu: Thành phố mọc lên giao duyên giữa biển biếc đất hồng - Muối đã chứa chan thơm hương nắng đất liền!

Cam Ranh - thành phố cảng long lanh đón ánh bình minh đầu tiên của đất Việt.

Nha Trang, giữa tháng 4-2013.

Lê Đức Dương