Với ông Cao Văn Lý (xã Khánh Bình, huyện Khánh Vĩnh, Khánh Hòa), nhiều nét văn hóa Raglai đã đi theo ông từ thời chiến tranh cho đến ngày hòa bình. 40 năm sau ngày giải phóng, hồn Raglai vẫn đang được ông bảo tồn, lưu lại cho thế hệ con cháu trong buôn làng.
Với ông Cao Văn Lý (xã Khánh Bình, huyện Khánh Vĩnh, Khánh Hòa), nhiều nét văn hóa Raglai đã đi theo ông từ thời chiến tranh cho đến ngày hòa bình. 40 năm sau ngày giải phóng, hồn Raglai vẫn đang được ông bảo tồn, lưu lại cho thế hệ con cháu trong buôn làng.
 |
| Lễ cưới của người Raglai ở Khánh Vĩnh không thể thiếu vắng bộ mã la. |
Từng là du kích trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, sau ngày đất nước giải phóng, ông Lý tiếp tục công tác trong các đơn vị lực lượng vũ trang địa phương. Đến năm 1980, ông chuyển sang công tác ở UBND xã Khánh Bình rồi nghỉ hưu vào năm 2010. Trải qua nhiều biến cố trong cuộc đời, ông vẫn nuôi dưỡng những nét văn hóa của cha ông để lại. Ông kể: “Hồi trước, nhà nào cũng có một bộ mã la. Lúc rảnh rỗi, tôi được những người già trong làng tập cho đánh mã la, thổi kèn, dạy chế tác cây đàn chapi, dạy hát ma-diêng. Sau này, tham gia kháng chiến chống Mỹ, tôi vẫn giữ gìn những gì mình đã hiểu biết, học được từ những nghệ nhân đi trước...”.
Trong những loại nhạc cụ truyền thống của người Raglai, mã la được xem là nhạc cụ quan trọng, tiêu biểu nhất. Âm thanh mã la lúc bay bổng, sâu lắng, lúc trầm buồn, lúc lại dạt dào cảm xúc, do vậy nó được xem như linh hồn của những lễ hội Raglai. Bởi vậy, tại các lễ hội do người Raglai tổ chức như lễ cúng được mùa lúa mới, lễ báo hiếu cha mẹ, lễ cưới, lễ bỏ mả... không thể thiếu sự hiện diện của dàn mã la. Cũng vì lẽ đó mà nay tuy tuổi đã cao, nhưng trong ông, niềm đam mê đánh mã la vẫn tuôn chảy. Lúc rảnh rỗi, ông lại dạy thanh niên trong làng đánh mã la. Rất nhiều trai làng nhờ có sự truyền dạy của ông nên giờ đây đánh mã la rất hay, luôn có mặt cùng ông ở các lễ hội, hội diễn cấp huyện, cấp tỉnh. Anh Cao Văn Hoàng (trú cùng làng với ông Lý) chia sẻ: “Ông Lý rất quan tâm đến việc khuyến khích thanh niên học đánh mã la để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Raglai. Làm được điều đó mới là biết yêu quê hương, biết trân trọng cội nguồn”.
Hiện nay, đội mã la do ông Lý phụ trách thường xuyên có mặt trong các hội diễn nghệ thuật quần chúng cấp huyện. Mới đây, đội được cử tham gia giao lưu văn hóa các dân tộc thiểu số tỉnh Khánh Hòa năm 2014. Không chỉ đánh mã la giỏi, ông Lý còn hát ma-diêng rất hay, mỗi khi đội mã la tham gia các phong trào văn hóa văn nghệ do huyện tổ chức thì không thể thiếu vắng tiết mục hát ma-diêng, hát ma-đu (điệu hát đối đáp thường dùng để hát chia tay giữa chủ và khách) của ông Lý.
Ông Huỳnh Công Nhân - Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thông tin thể thao huyện Khánh Vĩnh nhận xét: “Ông Cao Văn Lý là một trong những nghệ nhân rất nhiệt tình với phong trào văn hóa dân tộc dân gian truyền thống của huyện Khánh Vĩnh. Dù tuổi đã cao, ông vẫn cố gắng tập luyện, dẫn dắt phong trào, là hạt nhân nòng cốt của đội văn nghệ dân tộc truyền thống của xã Khánh Bình. Ý thức bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc như ông Lý rất đáng được khuyến khích, biểu dương”.
Một đời làm cách mạng, một đời vun xới cho văn hóa cha ông thêm xanh tươi, ông Lý đã làm cho cuộc sống tinh thần của người Raglai của quê hương ông thêm ý nghĩa.
Kim Oanh
