Bộ luật Hình sự năm 2015 có nhiều quy định mới rất có lợi cho người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi: "Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi" (Khoản 1 Điều 91) và nguyên tắc: "Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi xét thấy các hình phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa" (Khoản 6 Điều 91)…
Bộ luật Hình sự năm 2015 có nhiều quy định mới rất có lợi cho người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi: “Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi” (Khoản 1 Điều 91) và nguyên tắc: “Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi xét thấy các hình phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa” (Khoản 6 Điều 91)…
Nhưng thực tiễn xét xử trong thời gian gần đây tại Tòa án nhân dân TP. Nha Trang cho thấy tòa án vẫn chưa quán triệt và thực hiện tinh thần có lợi của Bộ luật Hình sự mới. Nhiều bản án vẫn thiên về hình phạt tù quá nghiêm khắc, gây bất lợi đối với người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi. Nhiều vụ bị cáo (BC) luật sư bào chữa theo chỉ định đã có kháng cáo, Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) tỉnh có quyết định kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, đề nghị áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 và đã được tòa án cấp phúc thẩm sửa án. Chúng tôi xin nêu một vài vụ án cụ thể để thấy việc áp dụng pháp luật hình sự không đúng trong thực tiễn xét xử.
Vụ thứ nhất: Khoảng 1 giờ ngày 12-4-2014, tại TP. Nha Trang, đối tượng T. (sinh ngày 15-8-1997) và Đ. sinh ngày 7-10-1999 đã trộm cắp 2 xe máy (theo kết luận định giá tài sản được thực hiện vào tháng 11-2017, tổng giá trị tài sản chiếm đoạt là 4.338.000 đồng). Do đối tượng Đ. khi thực hiện hành vi trộm cắp tài sản chưa đủ 16 tuổi, nên tháng 4-2014, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Nha Trang đã ban hành quyết định xử lý vi phạm hành chính đối với Đ., với hình thức “cảnh cáo”.
Đây là vụ đồng phạm giản đơn. Hai đối tượng thực hiện hành vi trộm đều là người chưa thành niên (một chưa đủ 16 tuổi - chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, một đối tượng trên 16 tuổi ). Công an đã thu giữ vật chứng ngay tại thời điểm đó, tài sản chiếm đoạt giá trị không lớn. Thế nhưng, không hiểu sao vụ việc bị ngâm đến hơn 3 năm sau mới khởi tố điều tra.
Tháng 11-2017, Công an TP. Nha Trang khởi tố vụ án, khởi tố bị can, cấm đi khỏi nơi cư trú đối với T. Tháng 1-2018, VKSND TP. Nha Trang có cáo trạng truy tố BC T. theo Khoản 1 Điều 138 Bộ luật Hình sự năm 1999. Ngày 7-2-2018, Tòa án nhân dân TP. Nha Trang đã xử phạt BC T. 4 tháng tù.
Ngày 8-2-2018, BC kháng cáo đề nghị tòa án cấp phúc thẩm áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ hoặc được hưởng án treo.
Tại phiên tòa phúc thẩm xử vào tháng 5-2018, đại diện VKSND tỉnh đề nghị Hội đồng xét xử chấp nhận kháng cáo của BC, sửa bản án sơ thẩm, giảm hình phạt cho BC T. Theo Hội đồng xét xử phúc thẩm: BC có nhân thân tốt, có nơi cư trú cụ thể, rõ ràng; phạm tội khi chưa đủ 18 tuổi; thành khẩn khai báo, phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng; tài sản chiếm đoạt có giá trị không lớn và đã được thu hồi trả cho người bị hại. Mặc khác, chính sách hình sự của Bộ luật Hình sự hiện hành đã có sự thay đổi theo hướng giảm nhẹ trách nhiệm cho người dưới 18 tuổi phạm tội. Do đó, không cần cách ly xã hội cũng đủ tác dụng giáo dục BC. Từ đó, tòa án cấp phúc thẩm đã tuyên xử chấp nhận kháng cáo, sửa một phần bản án sơ thẩm, tuyên phạt BC 4 tháng tù, cho BC được hưởng án treo.
Vụ thứ hai: Vụ Trần Minh V. (sinh năm 2001) bị truy tố, xét xử về “Trộm cắp tài sản”. Tóm tắt nội dung vụ án: Khoảng 12 giờ ngày 3-1-2018, V. là thợ sắt được một nhà thầu thuê nhân viên nhà thầu K. vào phòng thay đồ của nhân viên thuộc một khu du lịch ở Vĩnh Nguyên, Nha Trang để uống nước. Thấy có một chiếc điện thoại (trị giá gần 5 triệu đồng) để trên bàn không người trông coi, V. lén lút lấy và đem giấu tại nhà kho của khu nhà thầu. Sau đó, chủ tài sản phát hiện, báo nhân viên an ninh khu du lịch. Qua rà soát camera, nhân viên an ninh đã phát hiện ra V. Quá trình làm việc, V. đã khai nhận hành vi phạm tội. Ngày 23-3-2018, VKSND TP. Nha Trang đã truy tố BC về tội Trộm cắp tài sản theo Khoản 1 Điều 173 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Do V. phạm tội ở lứa tuổi dưới 18 tuổi (mới 16 tuổi, 6 tháng, 1 ngày) nên các cơ quan tiến hành tố tụng phải chỉ định luật sư bào chữa cho BC. Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 27-4-2018, Tòa án nhân dân TP. Nha Trang đã quyết định: áp dụng Khoản 1 Điều 173, Điểm i, s Khoản 1, Điều 51 và Điều 91 và Điều 101 Bộ luật Hình sự phạt BC 4 tháng tù.
Nhận thấy hình phạt tù sơ thẩm quá nghiêm khắc, trong thời hạn luật định, luật sư bào chữa theo yêu cầu của tòa án đã có đơn kháng cáo, đề nghị tòa án cấp phúc thẩm sửa án sơ thẩm theo hướng áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ. Đồng tình quan điểm của luật sư, qua công tác giám sát bản án sơ thẩm, Viện trưởng VKSND tỉnh nhận thấy BC phạm tội mới 16 tuổi 2 tháng 1 ngày, chưa có tiền án, tiền sự; phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng; tài sản có giá trị không lớn, nhưng Hội đồng xét xử sơ thẩm không áp dụng Điểm h, Khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự năm 2015 và tuyên phạt 4 tháng tù đối với BC là quá nghiêm khắc và gây bất lợi cho BC. Thấy rằng BC có nơi ở và ổn định, không cần thiết cách ly BC ra khỏi xã hội cũng đủ giáo dục, răn đe và phòng ngừa chung. Ngày 25-5, Viện trưởng VKSND tỉnh đã quyết định kháng nghị, đề nghị Tòa án nhân dân tỉnh xét xử phúc thẩm, sửa bản án sơ thẩm theo hướng áp dụng thêm Điểm h, Khoản 1 Điều , khoản 1 Điều 36 Bộ luật Hình sự năm 2015 và áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ đối với BC.
Được biết, ngày 30-7, Tòa án nhân dân tỉnh sẽ tiến hành xét xử phúc thẩm vụ án này. Báo Khánh Hòa sẽ theo dõi và thông tin về kết quả phiên tòa phúc thẩm vụ án này.
ĐẠI HƯNG
