Rùa biển cần được bảo tồn

Rùa da biển khổng lồ khoảng 100 tuổi bị thương bơi lạc vào khu vực Bãi Dài (Cam Hải Đông, Cam Ranh) tháng 8-2005 đã được Viện Hải dương học Nha Trang tiếp nhận chữa trị và thả lại về biển.

° Suy giảm nghiêm trọng

Hiện nay, Việt Nam có 5 loài rùa biển sống dọc chiều dài bờ biển, đó là: vích (Chelonia mydas), đồi mồi (Etmochlys imbricata), quản đồng (Caretta caretta), đồi mồi dứa (Lepidochelys olivacea) và rùa da (Dermochelys cortacea). Các loài này đều nằm trong danh mục các loài cần được bảo vệ cấp quốc gia và trong phụ lục của Công ước CITES.

Theo báo cáo, trước năm 1970, rùa biển sống và sinh sản tại 13 trong số 27 tỉnh ven biển ở Việt Nam. Số lượng vích, rùa da, đồi mồi và đồi mồi dứa đẻ hàng năm giảm khoảng 80% so với 30 năm trước. Trừ loài vích ở Côn Đảo và Núi Chúa là 2 vùng được bảo vệ nghiêm ngặt, còn lại tình trạng đánh bắt và lấy trứng rùa bất hợp pháp vẫn xảy ra. Mối đe dọa lớn nhất là nhặt trứng và bắt rùa mẹ. Tuy chưa có số liệu về rùa bị đánh bắt do lưới đánh cá, song việc bắt rùa mẹ và lấy trứng rùa biển vẫn xảy ra thường xuyên ở khá nhiều địa phương. Việc buôn bán rùa biển và sản phẩm từ rùa biển cũng chưa giảm. Trong số 4 loài rùa biển bị buôn bán, phổ biến nhất là sản phẩm từ đồi mồi và vích. Đối với rùa da, hiện nay chỉ còn khoảng 10 con rùa mẹ sinh sản tại bờ biển Việt Nam mỗi năm (thay vì khoảng 500 con lên đẻ trong thời gian 30 năm về trước). Nếu không có biện pháp tăng cường bảo vệ thì trong vòng 30 năm nữa đồi mồi sẽ biến mất ở khu vực Đông Nam Á…

° Biện pháp bảo tồn

Năm 1997, Việt Nam đã ký biên bản thỏa thuận về bảo tồn và bảo vệ rùa biển tại khu vực Đông Nam Á, thỏa thuận về bảo tồn và quản lý rùa biển với nơi sinh sống tại khu vực Ấn Độ Dương và Đông Nam Á. Từ năm 2001, Việt Nam chính thức phê chuẩn Bản ghi nhớ về việc bảo vệ rùa biển và nơi sinh sống của chúng ở vùng biển Đông Nam Ấn Độ Dương. Năm 2004, kế hoạch hành động bảo tồn rùa biển của Việt Nam đến năm 2010 được công bố.

Hiện nay, một trong số rất ít địa điểm ở Việt Nam mà loài rùa biển vẫn còn quay trở lại để đẻ trứng là Vườn quốc gia Côn Đảo - một quần đảo gồm có 14 hòn đảo nằm ở phía Nam đất nước. Côn Đảo là vùng có nhiều rùa biển nhất ở Việt Nam, với 2 loài thường gặp là đồi mồi và tráng đông. Quỹ Bảo vệ thiên nhiên thế giới (WWF) đã triển khai dự án “Bảo tồn rùa biển ở dưới nước” đầu tiên của Việt Nam tại đây. Nhờ đó, Vườn quốc gia Côn Đảo đã có thể bảo vệ những bãi đẻ trứng quan trọng khỏi những kẻ săn bắt rùa và thu lượm trứng bất hợp pháp. Tại đây, có 17 bãi cát được ghi nhận là bãi đẻ của rùa, trong đó có 4 bãi được ghi nhận là có 1.000 rùa mẹ lên đẻ hàng năm. Năm 2005, tại 5 trạm bảo tồn rùa ở Côn Đảo đã có gần 440 tổ rùa đẻ với gần 43.000 trứng, trong đó 80% số trứng đã nở, tăng trên 18.000 quả so với năm trước.

Công tác bảo tồn rùa không chỉ tiến hành tại Côn Đảo mà đã được thực hiện tại nhiều vùng biển của Việt Nam. Được sự tài trợ của WWF quốc tế, từ năm 2001, Bình Thuận đã triển khai chương trình “Bảo tồn rùa biển trên cạn, ven bờ biển” đầu tiên ở Việt Nam nhằm bảo vệ 4 loài rùa biển với những cá thể cuối cùng ở đây và tìm hướng phát triển nguồn gen của rùa biển ở Ninh Thuận. Địa điểm triển khai là vùng bờ biển xã Vĩnh Hải thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Núi Chúa, huyện Ninh Hải. Nhờ đó, đã tìm thấy và bảo vệ 23 bãi rùa đẻ ở gần khu dự trữ thiên nhiên Núi Chúa.

Năm 2002, trong khuôn khổ dự án rùa biển ở Kiên Giang, 3 cuộc khảo sát về rùa và các hoạt động bảo vệ rùa ở các vùng biển xa bước đầu được thực hiện.

Ngày 19-1-2006, WWF Việt Nam, Tổ chức Bảo tồn quốc tế (IUCN) Việt Nam và Viện Nghiên cứu hải sản (RIMF) Việt Nam tổ chức lễ phát động Năm Quốc tế về bảo tồn rùa biển tại Việt Nam nhằm thực hiện kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn rùa biển với những hoạt động liên quan đến quản lý các bãi sinh sản của rùa, tăng cường nhận thức, giáo dục môi trường và xây dựng chính sách. Đồng thời, tại buổi lễ, 3 tổ chức này cũng đã ký kết thỏa thuận về việc phối hợp thực hiện dự án “Hỗ trợ thực hiện kế hoạch hành động bảo tồn rùa biển tại Việt Nam” do Cơ quan Quản lý khí quyển và đại dương của Mỹ (NOAA) và WWF quốc tế tài trợ với mục tiêu chính nhằm giảm thiểu tỷ lệ rùa bị chết do mắc lưới ngẫu nhiên trong nghề thủy sản của Việt Nam. Theo đó, lần đầu tiên tại Việt Nam, chương trình quan trắc rùa biển trên các tàu đánh cá được thực hiện tại vùng biển Vân Đồn (Quảng Ninh) và Phú Quý (Bình Thuận) nhằm điều tra, giám sát lượng rùa bị đánh bắt không chủ ý tại 2 địa điểm này. Trên cơ sở đó, dự án sẽ giúp xây dựng và thực hiện những giải pháp quản lý mang tính thực tế, bao gồm cả giải pháp cải tiến ngư cụ khai thác để giảm tác động đối với rùa biển.

Năm Quốc tế về rùa biển tại Việt Nam như là một cơ hội để chứng tỏ nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo tồn rùa biển với các nước trong khu vực cũng như trên thế giới. Hưởng ứng Năm Quốc tế về bảo tồn rùa biển tại Việt Nam, Viện Hải dương học Nha Trang mở phòng trưng bày mẫu vật rùa biển đầu tiên ở Việt Nam. Tại đây, khách tham quan được tận mắt nhìn thấy mẫu vật 5 loài rùa biển đang có mặt tại Việt Nam và được cung cấp những thông tin cơ bản về đặc tính và môi trường sống của loài rùa. Qua đó, mỗi người có những hành động cụ thể để bảo tồn rùa biển và môi trường sống của chúng như không nhặt trứng rùa, bảo vệ bãi đẻ, bảo vệ rùa con mắc cạn, rùa lớn dính lưới. Đồng thời, nhân ngày Môi trường thế giới và Năm Quốc tế về rùa biển do Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản cùng Viện Hải dương học Nha Trang phối hợp với một số tổ chức thế giới và Việt Nam, UBND tỉnh, các cơ quan quản lý trong tỉnh tổ chức tại Nha Trang, bên cạnh các hoạt động tuyên truyền về bảo vệ rùa biển, 2 con rùa biển tịch thu được từ các hành vi khai thác, buôn bán trái phép đã được thả về biển.

Cuối cùng, một hành động thiết thực của mỗi người để góp phần bảo vệ rùa biển là nếu bắt được hay nhìn thấy rùa biển đang bị bán, hãy báo cho Sở Thủy sản hoặc thông tin cho: Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản, Phòng Bảo vệ nguồn lợi môi trường, 10-12 Nguyễn Công Hoan, Ba Đình, Hà Nội, ĐT: 04.8345953, Fax : 04.8351759; hoặc: Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), Chương trình Tài nguyên và ven biển, 44/4 Vạn Bảo, Ba Đình, Hà Nội, ĐT: 04.7261575, Fax: 04.7261561.

THANH HƯƠNG