Khôi phục rừng ngập mặn ở Khánh Hòa

Không phải ngẫu nhiên mà Liên hợp quốc đặt chủ đề cho ngày Môi trường Thế giới năm nay là “Sa mạc và hoang mạc hóa”. Đây chính là vấn đề mà nhân loại đang phải đối mặt...

Không phải ngẫu nhiên mà Liên hợp quốc (LHQ) đặt chủ đề cho ngày Môi trường Thế giới năm nay là “Sa mạc và hoang mạc hóa”. Đây chính là vấn đề mà nhân loại đang phải đối mặt và chúng ta không phải là ngoại lệ.

Tình trạng phá rừng ngập mặn để nuôi trồng hải sản là nguyên nhân chính dẫn đến hoang mạc hóa tại các tỉnh ven biển miền Trung.

Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT), cả nước hiện có khoảng 9,34 triệu ha đất trống bị thoái hóa mạnh, chiếm trên 30% tổng diện tích đất canh tác. Điều lo ngại là số diện tích trên tập trung hầu hết tại các tỉnh ven biển miền Trung, Nam Trung bộ, Tây Nguyên, tứ giác Long Xuyên. 4 địa bàn này bị ảnh hưởng nặng nề bởi thoái hóa đất và mất rừng; đất canh tác đang dần bị nhiễm mặn, phèn. Tại tỉnh Ninh Thuận, diện tích hoang mạc chiếm đến 34% diện tích đất tự nhiên, Bình Thuận có hơn 81 ngàn ha và Bình Định gần 800 ha đang hoang mạc…

Sa mạc hóa diễn ra bởi còn tồn tại nạn chặt phá rừng trái phép, canh tác không bền vững, di cư bất hợp pháp, cháy rừng, khai thác quá mức tài nguyên nước. Đặc biệt, đối với các tỉnh duyên hải miền Trung, nguyên nhân là do khai thác tài nguyên đất không hợp lý, nhất là nạn phá rừng ngập mặn nuôi tôm đã làm hoang hóa một vùng diện tích rộng lớn ven biển. Nhiều tỷ đồng đầu tư biến thành cát trắng và cỏ dại. Lãng phí tài nguyên đất đai và tiền của đầu tư là chuyện nhãn tiền, hậu quả về môi trường kéo theo còn khủng khiếp hơn nhiều.

Khánh Hòa (KH) là một trong những địa phương nằm trong “danh sách đỏ” của nạn phá rừng ngập mặn, gây hoang hóa và ô nhiễm môi trường ven biển khá trầm trọng. Những năm 1980 - 1985, trên địa bàn tỉnh có gần 2.000 nghìn ha đất bồi ven biển và đất rừng ngập mặn. Trong số này có những cánh rừng đước, rừng bần rộng vài trăm ha. Có những khu rừng ngập mặn ở Tuần Lễ, Vạn Thắng (Vạn Ninh), Ninh Lộc, Ninh Hà, Ninh Ích (Ninh Hòa), Cam Thịnh Đông (Cam Ranh) dày đặc những cây bần có đường kính đến 40 - 50cm. Ngay tại khu vực Phước Đồng (Nha Trang) cũng có những cánh đồng ngập mặn sum suê. Đây chính là nguồn tài nguyên quý giá, làm đa dạng hóa hệ sinh thái biển.

Thế nhưng, cùng với phong trào nuôi tôm, những khu rừng ngập mặn bị tàn phá không thương tiếc. Theo số liệu của ngành Nông nghiệp, đến năm 2000, toàn tỉnh chỉ còn 11,5 ha rừng ngập mặn, trong đó huyện Vạn Ninh còn 11 ha, Cam Ranh 0,5 ha. Những nơi còn lại xem như đã “cơ bản hoàn thành chỉ tiêu phá rừng ngập mặn”. Hiện nay, diện tích rừng ngập mặn ở KH đã thu hẹp rất nhiều. Chính tình trạng đào đất, thay đổi diện mạo địa hình, ngăn dòng chảy đã triệt hạ hàng loạt khu rừng ngập mặn mà khả năng tái tạo cực kỳ khó.

Sự việc càng bi đát hơn khi việc nuôi tôm thất bát, hàng nghìn ha đất đìa bị bỏ hoang khiến cả một vùng ven biển trước đây xanh tươi, trù phú bây giờ tiêu điều. Hệ lụy kéo theo là các loại tôm cá ven biển do mất nơi cư trú, thiếu nguồn thức ăn đã nhanh chóng biến mất. Điển hình như đầm Nha Phu trước đây tôm cá rất nhiều bây giờ đã cạn kiệt. Xem ra từ hoang hóa đến sa mạc hóa không còn bao xa.

Hiện nay, Bộ TN-MT đang tập trung phát động phong trào bảo vệ môi trường đất tại các tỉnh ven biển miền Trung. Trọng tâm của chương trình là khôi phục diện tích rừng ngập mặn đã bị mất. Trong chương trình hành động chống sa mạc hóa ở Việt Nam giai đoạn 2006 - 2010, định hướng đến năm 2020, Chính phủ Việt Nam cam kết sẽ ưu tiên thực hiện các dự án hỗ trợ địa phương và người dân trồng rừng trên cát; phục hồi rừng đầu nguồn giữ nước, chắn cát, hạn chế tối đa ảnh hưởng của hạn hán, thoái hóa đất tới sản xuất canh tác, tạo thu nhập đáng kể cho người dân.

Đối với KH, những năm gần đây vấn đề bảo vệ, khôi phục rừng ngập mặn đang nhận được sự quan tâm của chính quyền các cấp và các ngành chức năng. Dự án quy hoạch phát triển ngành nông - lâm nghiệp của tỉnh đến năm 2010 đã đặc biệt chú trọng đến việc quy hoạch và tái tạo những khu rừng ngập mặn đặc dụng. Nhiệm vụ trọng tâm là cải tạo những khu vực nuôi trồng thủy sản không hiệu quả để kết hợp trồng rừng ngập mặn và nuôi trồng tự nhiên. Bên cạnh đó đã có một số dự án chuẩn bị triển khai trồng rừng ngập mặn kết hợp du lịch sinh thái.

Đáng mừng là vừa qua, Trung tâm Nghiên cứu TN-MT, thuộc trường Đại học Quốc gia Hà Nội với sự tài trợ của Tổ chức Hành động và phục hồi rừng ngập mặn Nhật Bản đã đặt vấn đề giúp đỡ KH phục hồi những cánh rừng ngập mặn đã mất. Hiện nay, ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh đang tổng hợp số diện tích đăng ký tham gia chương trình. Tính đến nay đã có 2 địa phương là Ninh Hòa và Cam Ranh đăng ký trồng rừng ngập mặn với diện tích ban đầu là 200 ha.

Có thể thấy, quá trình khôi phục rừng ngập mặn ở KH mới chỉ là bước đầu, phía trước còn nhiều thách thức với nhiều vấn đề nan giải. Tuy nhiên, với quyết tâm bảo vệ môi trường sống một cách bền vững và thực tế đã trả giá cho những tổn thương do chính mình gây ra, chúng ta hy vọng những nỗ lực khôi phục rừng ngập mặn, ngăn chặn tình trạng hoang hóa ở KH sẽ mang lại những kết quả khả quan.

NGUYỄN KHÔI