Món quà từ đại dương

Thiên nhiên sắp đặt một cách “thiên vị”, cứ vùng biển nào có nhiều rạn san hô đẹp thì nơi đó ắt có hàng trăm loài cá đẹp lộng lẫy. Chẳng thế mà vùng biển Khánh Hòa (KH) được xem...

Một vựa cá cảnh biển tại Vĩnh Hải, Nha Trang.

Thiên nhiên sắp đặt một cách “thiên vị”, cứ vùng biển nào có nhiều rạn san hô đẹp thì nơi đó ắt có hàng trăm loài cá đẹp lộng lẫy. Chẳng thế mà vùng biển Khánh Hòa (KH) được xem là “vựa” cá cảnh đẹp nhất nước với sự góp mặt gần như đầy đủ các giống cá đẹp, quý hiếm của vùng biển nhiệt đới.

° Vẻ đẹp trân châu bảo ngọc

Cá Hoàng Đế, một trong những loại cá cảnh biển có giá trị nhất hiện nay.

Theo số liệu từ Viện Hải dương học Nha Trang, ở vùng biển KH có gần 400 loài cá rạn san hô có thể làm cá cảnh. Cá cảnh biển chủ yếu tập trung vào 4 họ chính, đó là họ cá thia, họ cá bàng chài, họ cá bướm và họ cá mó. CÁC chủ vựa cá cảnh Nha Trang cho biết, qua tham khảo các tài liệu giới thiệu về các loài cá cảnh biển trên thế giới thì gần như ở KH đều có, kể cả những giống cá được xếp vào hàng quý hiếm. Điều đáng tự hào là có những giống cá được xem là “cực hiếm” thì ở vùng biển Nha Trang chúng lại bơi lượn từng đàn. Theo các nhà nghiên cứu, hệ thống đảo ở KH, nhất là các đảo thuộc quần đảo Trường Sa có trữ lượng cá cảnh quý hiếm rất lớn, trong đó có nhiều loại đang được tiêu thụ mạnh ở các thị trường như Nhật, Úc, Philippines, Singapore, Đài Loan.

Nói đến cá cảnh biển mà không nhắc đến các loài hải quỳ, san hô là một thiếu sót rất lớn vì đây là “phụ tùng” không thể thiếu của một bể cá cảnh. Không cần phải nói nhiều về san hô biển KH, nhưng sự phong phú, sức hấp dẫn về dáng vẻ, màu sắc của hải quỳ thì cũng là một nét đặc sắc mà ít người biết đến. Hải quỳ có hàng trăm loài, có loài rực rỡ như hồng ngọc, có loài trắng như tuyết hoặc có loài lại tím ngắt đến nao lòng.

° Đưa cả đại dương vào nhà:

Cá mó sọc đỏ đang được ưa chuộng trên thị trường.

Việc chơi cá cảnh biển ngày càng được ưa chuộng. Trước hết là nhờ kỹ thuật nuôi đã được hoàn thiện, nhất là những thiết bị phụ trợ ngày càng đầy đủ nên đã làm cho việc nuôi cá cảnh biển dễ dàng hơn rất nhiều. Cũng chính do kỹ thuật nuôi ngày được cải tiến, phương tiện vận chuyển cá thuận lợi hơn trước nên nghề chơi cá cảnh biển phát triển nhanh ở nhiều nước trên thế giới. Ở nước ta, việc nuôi cá cảnh biển không còn là “đặc quyền” của người vùng biển mà mở rộng ra các địa phương miền núi, trung du. Nhờ vậy, các vựa cá cảnh biển ở Nha Trang vẫn thường xuyên chuyển hàng lên Đắc Lắc, Gia Lai, Đà Lạt…

Hiện nay mắc tiền nhất vẫn là các giống cá Hoàng Đế, Mó Vàng, Hoàng Hậu, Mao Tiên. Tuy nhiên, so với cá nước ngọt thì cá cảnh biển vẫn rẻ hơn, một con cá Hoàng Đế nặng 1kg cũng chỉ có 250.000 đồng, cá Mao Tiên cũng chỉ từ 70 - 100 nghìn đồng/con, còn lại thường dao động từ 10 - 20 nghìn đồng/con. Hầu hết cá cảnh biển đều được mua lại của người đi lặn ở Nha Trang và một số ít ở Cam Ranh, Vạn Ninh.

° Nghề chơi ra tiền:

Lợi nhuận thu được từ việc kinh doanh cá cảnh biển quả là khổng lồ: Theo tính toán, 1 tấn cá cảnh biển có giá trị gần gấp 100 lần cá kinh tế. Doanh thu của ngành cá cảnh trên toàn thế giới khoảng 25 tỷ USD/năm. Riêng cá cảnh biển, hàng năm trên thế giới tiêu thụ khoảng 35 triệu con, doanh thu đạt hơn 200 triệu USD. Nhiều nước đã coi việc xuất khẩu cá rạn san hô là một nguồn lợi kinh tế quan trọng. Trên thị trường quốc tế, có những loài cá quý hiếm được định giá 500 USD/con, cá biệt những loài cá rồng biển có giá lên đến 5.000 USD/con.

Ở nước ta, do không đánh giá đúng vai trò của cá cảnh biển trong lĩnh vực kinh tế và trong hệ sinh thái biển nên việc nghiên cứu về lĩnh vực cá cảnh biển vẫn chưa được quan tâm. Ngay việc xuất khẩu cá cảnh chủ yếu vẫn là do một số Việt kiều và thương nhân nước ngoài thu gom, xuất ủy thác. Trung bình mỗi năm nước ta xuất khẩu cá cảnh được 5 triệu USD, nhưng trong đó cá cảnh biển chỉ chiếm khoảng 10%. Đây là con số quá khiêm tốn so với tiềm năng và thực lực của chúng ta.
Đối với Nha Trang, việc kinh doanh cá cảnh biển chủ yếu phục vụ thị trường nội địa, hoặc cung cấp cho các chủ vựa ở TP. Hồ Chí Minh để xuất khẩu. Ở Nha Trang hiện nay có khoảng 5 chủ vựa thu gom cá cảnh biển, trong đó có vựa của anh Vo ở đường Bắc Sơn là lớn nhất, hàng ngày xuất khoảng 1.000 con cá. Cá cảnh được đưa vào từng bịch nylon và bơm oxy cho vào thùng xốp để chuyển đi bằng máy bay hoặc tàu lửa. Do bán qua đầu nậu nên giá cả rất thấp. Nếu như thị trường xuất khẩu một con cá Hoàng Đế có giá từ 300 - 500 USD thì giá bán tại Nha Trang chỉ 15 - 20 USD. Còn những giống cá khác thì chỉ từ 1 - 2 USD/con.

° Hài hòa giữa lợi ích kinh tế và bền vững môi trường:

Sao biển và cá ngựa chuẩn bị “đóng gói” đưa đi xuất khẩu.

Rõ ràng chúng ta chưa tận dụng hết một tiềm năng kinh tế thủy sản mà thiên nhiên đã ban tặng. Trong khi đó việc khai thác, buôn bán sinh vật biển làm cảnh được khuyến khích phát triển như một ngành công nghiệp xanh, coi đó là biện pháp quản lý bền vững các hệ sinh thái biển, một giải pháp để tăng thu nhập cho những gia đình nghèo ven biển.

Tuy nhiên, mặt trái của vấn đề là nếu chạy theo lợi nhuận sẽ dẫn đến khai thác bừa bãi, làm cạn kiệt nguồn sinh vật cảnh biển. Bên cạnh đó, phần lớn các giống cá quý đều sinh sản thấp, không sinh sản được trong điều kiện nuôi nhốt.

Ở KH những năm gần đây, chính quyền địa phương và nhất là các cơ quan nghiên cứu thủy sản đóng trên địa bàn tỉnh đã có nhiều nỗ lực để bảo vệ, phát triển nguồn sinh vật biển. Sự ra đời Khu Bảo tồn biển Hòn Mun, Rạn Trào là những giải pháp tích cực, hữu hiệu nhằm khôi phục và phát triển nguồn lợi thủy sản, trong đó đặc biệt quan tâm đến việc bảo tồn các rạn san hô, nơi cư trú đặc trưng của hàng trăm loài cá cảnh biển. Song song đó, Viện Hải dương học, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III cũng đang chuẩn bị triển khai các dự án về nuôi trồng, nhân giống các loài cá cảnh, cá có giá trị kinh tế, nhằm giảm áp lực khai thác ngoài tự nhiên. Đây chính là những giải pháp lâu dài để hạn chế tác động của con người lên môi sinh, thể hiện sự ứng xử “có văn hóa” của con người đối với tự nhiên.

N.K