Tháng 7-1949, trong chiến dịch Tà Cơn - đường 9 (Quảng Trị), nhà thơ Chế Lan Viên vinh dự được kết nạp Đảng ngay trên quê hương mình. Niềm vui, niềm hạnh phúc dâng trào thôi thúc ông viết nên những câu thơ đầy rung cảm trong bài “Kết nạp Đảng trên quê mẹ”.
Tháng 7-1949, trong chiến dịch Tà Cơn - đường 9 (Quảng Trị), nhà thơ Chế Lan Viên vinh dự được kết nạp Đảng ngay trên quê hương mình. Niềm vui, niềm hạnh phúc dâng trào thôi thúc ông viết nên những câu thơ đầy rung cảm trong bài “Kết nạp Đảng trên quê mẹ”.
Cảm xúc chân thành của nhà thơ Chế Lan Viên gần 64 năm trước đã gợi dậy trong lòng mỗi chúng ta những tình cảm sâu sắc khi đứng trước lá cờ Đảng...
Từ một nhà thơ chỉ biết gửi tâm sự hoài cổ trong hình ảnh những tháp Chàm, một vương quốc Chămpa đã đi vào quá vãng trong tập thơ “Điêu tàn”, đến một Chế Lan Viên vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng chỉ sau 4 năm Cách mạng Tháng Tám thành công. Đó là cả một bước tiến dài của bản thân ông “từ thung lũng đau thương” đến “cánh đồng vui”.
 |
| Lễ kết nạp đảng ở Điện Biên Phủ. |
Tiếp nhận ánh sáng cách mạng, nhà thơ Chế Lan Viên đã có sự chuyển mình mạnh mẽ và sớm xác định được vai trò, trách nhiệm của mình trước vận mệnh của nhân dân, đất nước. Ông hăng hái tham gia kháng chiến để có thể đóng góp nhiều hơn cho quê hương, đồng bào. Những cống hiến của ông đã được mọi người ghi nhận, và những câu thơ đầu tiên ông viết trong nỗi lòng hạnh phúc trước sự trùng hợp đầy ý nghĩa khi được kết nạp Đảng ngay trên mảnh đất quê hương thân thương. Giã mẹ ra đi kháng chiến bốn phương trời/Kết nạp Đảng, bỗng quay về quê mẹ!/Có phải quê hương gọi ta về đấy nhỉ?/Dặn dò ta, khuyên nhủ ta thêm/Trong buổi đầu, ta theo Đảng đi lên”. Giây phút đứng tuyên thệ dưới lá cờ Đảng là giây phút thiêng liêng nhất đối với những người làm cách mạng nên thật dễ hiểu với cảm xúc mới lạ của nhà thơ. Niềm vinh dự, tự hào hòa lẫn với xúc động lớn lao đã khiến ông phải thốt lên: Ngày vào Đảng đất trời như đổi khác/Những vật vô tri cũng làm rưng nước mắt/Đá sỏi cây cằn, sao bỗng thấy thiêng liêng? Sự đổi khác ở đây chính là sự đổi khác trong lòng người. Từ đây, nhà thơ Chế Lan Viên đã chính thức chung vai, sát cánh cùng nhiều đồng chí trên con đường đấu tranh vì nền độc lập, hòa bình của đất nước.
Song song với nguồn cảm xúc vinh dự của người mới bước vào hàng ngũ của Đảng, nhà thơ Chế Lan Viên đã khéo léo đồng nhất giữa Đảng là quê hương, quê hương là Đảng. Ở đó quê hương có mẹ hiền, có bè bạn, có những đau thương, khổ cực, nhưng cũng có cả động lực thôi thúc người chiến sĩ cộng sản. Tiếng mẹ bảo bên tai: Con hãy nhớ/Bà con quê ta đói nghèo lam lũ/Cuộc sống xưa như nước chảy mất dòng... Giữa không gian mịt mù, tăm tối đó, ánh sáng của Đảng soi rọi như một sự tái sinh đối với quê hương. Đứng dưới cờ Đảng, bên cạnh các đồng chí thương yêu, nhà thơ Chế Lan Viên thấy tin tưởng vào một ngày mai tươi sáng. Trong giây phút thiêng liêng đó, hình bóng mẹ hiền, hình ảnh quê hương lại hiện về trong ông. Những người đồng chí của ông cùng siết chặt tay nhau đấu tranh trước kẻ thù để đem về cho quê hương những điều bình thường, giản dị nhất đã bị tước bỏ bấy lâu: Mẹ xem, con mặc áo nâu sồng xưa mẹ mặc/Mai con hát khúc bình dân xưa mẹ hát. Lòng gợi nhớ quê hương, nghĩ về mẹ khiến ông có cảm giác như chính mẹ, chính quê hương đã giới thiệu ông vào Đảng. Tâm sự ấy như một lời minh chứng cho hình ảnh Đảng của nhân dân, từ nhân dân mà ra và vì nhân dân đấu tranh.
Giải phóng quê hương, giải phóng những cuộc đời đau khổ là sứ mệnh thiêng liêng, cao cả của Đảng, cũng là tâm nguyện của biết bao đảng viên. Xóa tan đi những cảnh lầm than, đau khổ để đem về ánh sáng của chân lý, của độc lập, tự do. Đảng tái sinh những vùng đất chết, những phận người “sống giữa quê hương mà như kiếp đi đày”. Suốt cả bài thơ, hình ảnh mẹ, quê hương, Đảng cứ trở đi trở lại, gắn bó, thiết tha. Tôi đứng dưới cờ, đưa tay tuyên thệ/Trên đất quê hương mang hình bóng mẹ/Ngỡ chừng như vừa sinh lại lần đầu/Đảng trở thành nơi cắt rốn chôn rau. Sử dụng thể thơ tự do, những câu thơ của nhà thơ Chế Lan Viên cũng chính là dòng tâm sự chân thành, thể hiện hết ý thức trách nhiệm của một đảng viên trong không khí kháng chiến sôi nổi của toàn dân tộc.
G.Đ
Kết nạp Đảng trên quê mẹ
Giã mẹ ra đi kháng chiến bốn phương trời
Kết nạp Đảng, bỗng quay về quê mẹ!
Có phải quê hương gọi ta về đấy nhỉ?
Dặn dò ta, khuyên nhủ ta thêm
Trong buổi đầu, ta theo Đảng đi lên
Ngày vào Đảng đất trời như đổi khác
Những vật vô tri cũng làm rưng nước mắt
Đá sỏi cây cằn, sao bỗng thấy thiêng liêng?
Giọng nói quen nghe, màu đất quen nhìn
Bỗng chan chứa trăm điều chưa nói hết!
Tôi cúi đầu nghe, dặt dìu, tha thiết
Cây cỏ trời mây, kẻ mất người còn
Trong mơ hồ, trăm tiếng của quê hương
Tiếng mẹ bảo bên tai: “Con hãy nhớ
Bà con quê ta đói nghèo lam lũ
Cuộc sống xưa như nước chảy mất dòng
Không ai thương như cỏ nội giữa đồng
Con chim bỏ trời quê ta đi xứ khác
Đất chẳng nuôi người, người không nuôi nổi đất
Chiếc khăn xanh mẹ bịt ở trên đầu
Đã từng che hai thứ tóc buồn đau
Mẹ trông ở đời con... Con hãy gắng
Con đi đi... Từ nay con có Đảng”
Tôi nhìn ra thấy máu thịt quê hương
Như đang dâng thành núi lại thành cồn
Ôi gió Lào ơi! ngươi đừng thổi nữa
Những ruộng đói mùa, những đồng đói cỏ
Những đồi sim không đủ quả nuôi người
Cuộc sống gian lao ít tiếng nói cười
Chỉ tiếng gió mù trời chen tiếng súng
Của đồn giặc mấy năm trời chiếm đóng
Đảng kính yêu! Tôi tìm Đảng giữa nơi này
Như chờ vang tiếng sét xé trời mây...
Tôi đứng trước Đảng kỳ, rưng mắt lệ
Phút mơ ước, sao thiếu hình bóng mẹ?
Giặc bao vây ngăn lối chặn đường
Thiếu cả gia đình ngay giữa đất quê hương!
Mẹ ơi! mẹ không là đồng chí
Nhưng Đảng kỳ đây chính là của mẹ
Đời khổ đau mẹ đứng dưới cờ này
Mẹ đói nghèo, hàng ngũ bên con đây
Mẹ xem, con mặc áo nâu sồng xưa mẹ mặc
Mai con hát khúc bình dân xưa mẹ hát
Đảng mến yêu, có phải mẹ giới thiệu con vào?
Từ buổi dạy con lòng thương ghét ban đầu
Tự quê mẹ nghèo, tự đời mẹ khổ
Tự giọt lệ khóc tù đi biệt xứ
Tự nắm cơm khô đưa cán bộ thoát làng
Từ tiếng thét căm thù vì giặc giã, vua quan
Tưởng như cả quê hương giới thiệu tôi vào Đảng
Rẫy bắp, vườn tiêu, bờ tre, bãi sắn
Những đồi tranh ăn độc gió Lào
Cả trại tù Lao Bảo chốn rừng sâu
Ôi tiếng đầu tiên gọi ta “đồng chí”
Là tiếng quê hương ấm lành Quảng Trị
Những đảng viên đầu tiên đứng sát bên tôi
Là bạn thuở nhi đồng áo vá cơm khoai
Tôi đứng dưới cờ, đưa tay tuyên thệ
Trên đất quê hương mang hình bóng mẹ
Ngỡ chừng như vừa sinh lại lần đầu
Đảng trở thành nơi cắt rốn chôn rau.
CHẾ LAN VIÊN
