Công trái - Mua một nơi, thanh toán nhiều nơi

° Sự hình thành tất yếu của cơ chế “mua một nơi, thanh toán nhiều nơi”

Đợt phát hành công trái XDTQ năm 1983, kỳ hạn 10 năm, lãi suất 2%/năm, trong thời kỳ kinh tế tập trung bao cấp, chỉ bao gồm một hình thức công trái XDTQ duy nhất là có ghi tên, in trước mệnh giá và tương ứng với hình thức này là cơ chế “mua nơi nào thanh toán nơi ấy”. Nghĩa là, khi đến hạn, người mua công trái XDTQ phải đến đúng Ngân hàng Nhà nước (năm 1990 chuyển nhiệm vụ sang KBNN) trước đây đã mua để được thanh toán phiếu công trái XDTQ. Sự ràng buộc về không gian thanh toán của cơ chế “mua nơi nào, thanh toán nơi ấy” đã làm mất tính hàng hóa của phiếu công trái XDTQ, gây khó khăn cho người mua.

Bước sang thời kỳ đổi mới, phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đợt phát hành công trái XDTQ năm 1999, kỳ hạn 5 năm, lãi suất 10%/năm (bao gồm cả trượt giá) đã được đổi mới từ hình thức công trái XDTQ có ghi tên, in trước mệnh giá sang hình thức không ghi tên, in trước mệnh giá và tương ứng với hình thức mới này là cơ chế “mua một nơi, thanh toán nhiều nơi”. Cơ chế thanh toán mới này đã phá vỡ các rào cản về không gian để người sở hữu công trái XDTQ được tự do thanh toán tại bất kỳ một đơn vị KBNN nào trong phạm vi toàn quốc, không phụ thuộc vào đơn vị KBNN phát hành, khi đến hạn.

° Công nghệ “mua một nơi, thanh toán nhiều nơi” với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin

Những đặc điểm về hình thức không ghi tên và được tự do mua, bán, tặng, cho, thừa kế, cầm cố của công trái XDTQ năm 1999 đã mặc nhiên thừa nhận người cầm phiếu là người sở hữu phiếu công trái XDTQ mà không phải qua bất kỳ một thủ tục hành chính nào. Với những quy định rộng rãi, thuận tiện cho việc chuyển nhượng quyền sở hữu này đã buộc các đơn vị KBNN nơi thực hiện thanh toán công trái XDTQ, ngoài việc kiểm tra tính hợp pháp, hợp lệ của phiếu công trái XDTQ còn phải kiểm tra tính hiệu lực thanh toán của phiếu công trái XDTQ, tức là phải kiểm tra sự khớp đúng giữa các thông tin tiếp nhận được từ cơ sở dữ liệu lưu trữ của hệ thống KBNN với các thông tin ghi trên thân phiếu công trái XDTQ có yêu cầu thanh toán.

Với chương trình “quản lý trái phiếu, công trái trên mạng máy tính”, quy trình thanh toán công trái XDTQ theo cơ chế “mua một nơi, thanh toán nhiều nơi” sẽ được nâng cấp thành một quy trình công nghệ trong hệ thống các công nghệ KBNN. Theo quy trình công nghệ này, chỉ cần nhận biết số série của tờ công trái XDTQ đến hạn thanh toán, hệ thống sẽ cung cấp toàn bộ thông tin về lý lịch của tờ công trái XDTQ này qua cơ sở dữ liệu tập trung tại KBNN tỉnh (nếu KBNN thanh toán và KBNN phát hành cùng tỉnh) hoặc qua kho dữ liệu tại KBNN Trung ương (nếu KBNN thanh toán và KBNN phát hành khác tỉnh) để kiểm tra hiệu lực thanh toán của tờ công trái XDTQ và xử lý thanh toán theo phương thức thanh toán nội tỉnh hoặc thanh toán vãng lai ngoại tỉnh.

° Thanh toán tốt là tiền đề cho huy động tốt

Kết quả huy động của đợt phát hành công trái XDTQ năm 1999, cả nước đạt 112,4% kế hoạch (Khánh Hòa đạt 104,3%) thể hiện sự tin tưởng của các tầng lớp nhân dân, các tổ chức vào những điều chỉnh, đổi mới trong việc phát hành, thanh toán công trái XDTQ. Thực hiện thanh toán tốt đợt phát hành công trái XDTQ năm 1999 sẽ là tiền đề cho việc huy động công trái XDTQ các đợt tiếp theo ngày càng tốt hơn. Từ năm 2004 trở đi, nghiệp vụ huy động vốn của hệ thống KBNN sẽ trở thành một công cụ đắc lực giúp Chính phủ hình thành một kênh cung cấp vốn thường xuyên cho việc đầu tư vào các mục tiêu kinh tế - xã hội quan trọng của đất nước. Vì vậy, việc triển khai công nghệ “mua một nơi, thanh toán nhiều nơi” vào đợt thanh toán công trái XDTQ năm 1999 sắp tới là cần thiết và kịp thời.

VĨNH SANG
(Phó Giám đốc Kho bạc Nhà nước Khánh Hòa)