Tuổi dậy thì (vị thành niên) là lứa tuổi có diễn biến tâm lý phức tạp. Ở tuổi này, con người không còn là trẻ con nhưng cũng chưa phải là người lớn. Vì thế, các bậc cha mẹ cần được trang bị kiến thức để giáo dục con phát triển hoàn thiện.
Tuổi dậy thì (vị thành niên) là lứa tuổi có diễn biến tâm lý phức tạp. Ở tuổi này, con người không còn là trẻ con nhưng cũng chưa phải là người lớn. Vì thế, các bậc cha mẹ cần được trang bị kiến thức để giáo dục con phát triển hoàn thiện.
Trăng đến rằm trăng tròn?
Ở tuổi dậy thì, trong tâm hồn trẻ thường xuất hiện những mâu thuẫn, đối nghịch giữa suy nghĩ và hành động, giữa những ngây thơ tất yếu của một đứa trẻ với tâm lý muốn tỏ ra là người lớn. Lúc này, các ông bố, bà mẹ thường có hai khuynh hướng: Hoặc là vẫn coi con cái là những đứa trẻ non nớt, luôn cần bao bọc và ấp ủ; hoặc cho rằng chúng đã lớn, có thể tự quyết định mọi việc theo ý mình, cứ để mặc chúng tự do và tự chịu trách nhiệm về hành động của mình. Cả hai cách dạy dỗ này đều có thể đưa đến những hậu quả không hay.
Với cách thứ nhất, chúng ta đã triệt tiêu bản năng tự khẳng định mình của con cái, khiến chúng ỷ lại và lười biếng. Minh, con trai chị Lan, năm nay đã học lớp 10 nhưng mỗi buổi sáng, mẹ vẫn phải đánh thức dậy. Trong khi Minh đánh răng rửa mặt thì chị Lan xếp chăn màn. Minh ăn sáng, chị Lan tranh thủ kiểm tra thời khóa biểu để sắp xếp sách vở vào cặp cho con. Sau đó, chồng chị Lan có nhiệm vụ đưa con đến trường. Nhiều lần nhìn các bạn khác được đi xe đạp ríu rít chờ nhau cùng về, Minh nói ba mẹ để mình tự đi nhưng chị Lan không đồng ý: “Ngoài đường xe cộ đông nghịt, con đi, mẹ không yên tâm”. Ở nhà, vợ chồng chị Lan phân công nhau làm mọi việc nên Minh không tham gia làm bất cứ việc gì. Ly sữa uống xong, cu cậu để đó. Bàn học bừa bãi, cậu cũng không dọn dẹp. Đến bữa, cậu nằm trong phòng xem ti vi, đợi mẹ bưng tô cơm vào tận nơi...
 |
| Giáo dục cho trẻ biết cách làm việc nhà để giúp trẻ sống có trách nhiệm. |
Ngược lại với vợ chồng chị Lan, anh Hoàng, hàng xóm của tôi lại có suy nghĩ khác. Cha mẹ mất sớm, mấy anh em anh phải tự lập từ nhỏ, “vậy mà anh cũng lớn lên, ăn học đàng hoàng, có việc làm tử tế”, anh hay nói với vợ như vậy mỗi khi chị trách anh chỉ mải lo bù khú với bạn bè, không chú ý gì đến con cái. Hai đứa con trai sinh đôi của anh được bố “thả” cho thoải mái nên muốn làm gì thì làm. Câu cửa miệng mà anh Hoàng hay nói với các con là: “Bằng tuổi con ngày xưa, ba đã phải quyết định mọi việc, có ai lo giùm đâu? Các con lớn rồi, phải tự lo cho cuộc đời mình”. Việc học của chúng cũng vậy. Anh chỉ dặn: “Các con muốn giàu có, sung sướng thì ráng mà học để có bằng cấp, có nghề nuôi thân. Không học, ham chơi, sau này có khổ cũng đừng trách ba mẹ không bảo trước”. Quan niệm của anh là: “Trăng đến rằm thì trăng tròn”; với các con, anh nghĩ giáo huấn như thế là đủ. Thế là các con anh muốn đi chơi lúc nào thì đi, về lúc nào thì về. Đứa nào cũng mới lớp 7 đã bắt đầu phì phèo thuốc lá. Nghe vợ than phiền, anh rít một hơi, phả khói, cười: “Ngày xưa ba chúng nó còn hút sớm hơn nữa kia, có sao đâu!”. Sáng, anh cho mỗi đứa 10.000 đồng ăn sáng. Chúng chỉ ăn xôi 5.000, còn lại để dành chơi game. Biết vậy, anh Hoàng còn buông một câu: “Tính toán thế cũng được”. Thế là, ngoài giờ đến trường, hai đứa cứ rủ nhau ngồi quán net, chẳng lo học hành. Thậm chí, lúc không có tiền, chúng còn bàn nhau lén lấy tiền của mẹ. Hậu quả là hai đứa đều lưu ban, không qua nổi lớp 8.
Bắt đầu từ những việc nhỏ
Theo các nhà tâm lý, các bậc phụ huynh hãy cố gắng làm quen, thậm chí chịu đựng những “trở chứng” của con cái trong giai đoạn tuổi vị thành niên. Nếu con trở nên xa cách, không thích tâm tình với mẹ, đừng để ý, cứ “vô tư” nói chuyện, lặng lẽ chăm sóc con. Những khi chúng cáu kỉnh, cằn nhằn..., mẹ hãy làm như không nghe thấy. Đợi lúc bọn trẻ bình tĩnh hơn, hãy từ tốn nhắc nhở, khuyên dạy. Với con trai, người cha nên dành thời gian trò chuyện, tâm tình “như hai người đàn ông”, để chúng có thể chia sẻ những thắc mắc đầu đời. Tuyệt đối không can thiệp quá sâu hoặc thô bạo vào đời sống vật chất, tinh thần riêng tư của trẻ. Tuy nhiên, cũng không nên bỏ mặc con cái “tự thân vận động”, mặc kệ chúng tìm cách vượt qua cái tuổi “ăn chưa no, lo chưa tới” này.
Các bậc cha mẹ hãy giáo dục cho trẻ biết cách làm những việc vặt trong nhà. Ví như dọn phòng của trẻ, sau đó có thể là việc nhà. Bước đầu, trẻ có thể chưa quen hoặc tỏ ra e ngại với những công việc này, nhưng dần dần, những việc nhỏ đó sẽ trở thành thói quen, giúp trẻ sống có ý thức, trách nhiệm với bản thân cũng như với gia đình hơn.
Bạn cũng nên đề ra những quy tắc giúp trẻ sống có kỷ luật hơn. Ví dụ như, đề ra một giờ giới nghiêm nào đó và yêu cầu trẻ không được phép về nhà sau giờ đó. Hoặc có thể là trẻ không được quên nhiệm vụ phải dọn nhà hàng ngày. Sau khi đề ra những quy tắc nhất định trong cách giáo dục con trẻ, bạn đừng vì lý do nào đó mà tự ý thay đổi. Vì như vậy, trẻ sẽ xem nhẹ quy tắc, kỷ luật mà bạn đề ra. Là cha mẹ, bạn cần tỏ rõ chính kiến của mình, cần biết nói “không” khi cần thiết. Điều này giúp trẻ hiểu rằng, không phải bất cứ điều gì chúng muốn cũng được thỏa mãn.
Tuổi dậy thì là giai đoạn chuyển biến quan trọng từ trẻ con thành người lớn. Bởi vậy, bạn hãy luôn bên con để cùng con chia sẻ mọi nỗi niềm, đồng hành cùng con; như thế, bạn không những trở thành người bạn thân thiết của con, mà còn giúp bạn gần gũi và hiểu con hơn. Từ đó, bạn sẽ có hướng giáo dục con trẻ đúng đắn hơn. Hãy chứng minh cho con trẻ thấy rằng, tất cả mọi điều bạn làm cho con là vì tình yêu thương, trách nhiệm của những bậc làm cha, làm mẹ. Và bạn muốn con lớn lên sẽ là một người tốt, sống có đạo đức, có trách nhiệm với chính những hành động của mình. Đây được xem là động lực giúp con vươn lên, vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống.
NGỌC KHÁNH
